KADİRİ TARİKATI PİRİ
Guney Azerbaycan'ın GeylÂn şehrinde 1078 (H.471)de doğdu. Kunyesi, Ebû Muhammed'dir. Muhyiddîn, Gavs-ul-a'zam, Kutb-i RabbÂnî, SultÂn-ul-evliyÂ, Kutb-i a'zam gibi lakabları vardır. Babası Ebû SÂlih bin Mûs Cengîdost'tur. Hazret-i Hasanın oğlu Hasan-ı MusennÂ'nın oğlu Abdullah'ın soyundandır. Annesinin ismi FÂtıma, lakabı Umm-ul-hayr olup seyyidedir. Bunun icin
AbdulkÂdir GeylÂnî, hem seyyid, hem şerîfdir. Hazret-i Huseyin'in evladına seyyid, hazret-i Hasan'ınkine şerîf denir.



Babaları tarafından soyları:
"Kutubların Kutbu, Gavsların Ulusu, Hakk'ın Sevgili Kulu Şeyh Seyyid Abdulkadir Geylanı, babası Seyyid Ebu Salih, O'nun babası Seyyid Musa, O'-
nun babası Seyyid Omer Zahid, O'nun babası Seyyid Muhammed Ruhı, O'nun babası Seyyid Davud, O'nun babası Seyyid (ikinci) Musa, O'nun babası
Seyyid Abdullah, O'nun babası Seyyid (ikinci) Abdullah, O'nun babası Seyyid (Ucuncu) Musa, O'nun babası Seyyid (Ucuncu) Abdullah, O'nun babası
(Hasan el-Musenna diye bilinen) Seyyid Muhammed, O'nun babası Seyyid imam Hasan el-Mucteba, O'nun babası (Allah'ın Yenilmez Arslanı) Seyyiduna
Ali bin Ebu Talib (Radıyallahu Anh)" olarak kaydedilmiştir.

Seyyid Abdulkadir Geylanı Hazretleri, tarıkat ve hakıkat ehli arasında "imamlar imamı, Gavsların Buyuğu (Gavs-ı A'zam)"; goktekiler arasında "Beyaz Doğan
(Bazu'I-Eşheb)"; şeriat alimleri arasında "Dini Canlandıran (Muhyiddın)" adlarıyla tanınmışlardır. Bu adların veriliş sebepleri hakkında kitaplarda acıklamalar vardır. Mezhebieri, Hanbeli'dir.
Gavs-ı A'zam Abdulkadir Geylanı Hazretleri'nin Tarikat Silsilesi:
Şeyh Abdulkadir Geylani
Şeyh Ebu Saıd Mubarek el-Mahzumı
Şeyh Hasan Kureyşi el-Hekkarı
Şeyh Ebu'I-Ferec et-Tusi
Şeyh Abdulvahid et-Temımı
Şeyh Ebu Bekr eş-Şibli
Şeyh Cuneyd-i Bağdadi
Şeyh Seriyy-i Sakati
Şeyh Ma'ruf-ı Kerhi
imam Ali Rıza
imam Musa Kazım
imam Ca'fer-i Sadık
imam Muhammed Bakır
imam Zeynul'abidın
imam Huseyn Şehıd-i Kerbela
imam Ali el-Murtaza
Seyyid-i Kainat Hazret-i Muhammed Mustafa
(Sallallahu Aleyhi Vesellem)
(Allah Onlardan razı olsun ve sırlarını yuceltsin)

AbdulkÂdir GeylÂnî 1166 (H.561)'da Bağdad'da vefÂt etti. Turbesi Bağdad'dadır.Fıkıh ve hadîs ilimlerinde muctehid idi. KÂdiriyye tarîkatının kurucusudur. Orta boylu, zayıf bunyeli, geniş goğuslu, ilm icin vefÂkÂrlıkta emsÂli az bulunur bir velî idi.
AbdulkÂdir GeylÂnî daha doğmadan, ilerde buyuk bir zÂt olacağına dÂir alÂmetler, işÃ‚retler gorulmuştu. Babası ruyÂsında Rasulullah efendimizi sallallahu aleyhi ve sellem, EshÂb-ı kirÂmı radıyallahu anhum ve evliyÂyı gordu. Rasulullah efendimiz kendisine; "Ey Ebû SÂlih! Allah bu gece sana kÂmil, olgun ve derecesi yuksek bir erkek evlÂd ihsÂn etti. O benim oğlum ve sevdiğimdir. Evliy arasında derecesi yuksek olacak." buyurdu. Doğduktan sonra da hÂlleri ile dikkatleri cekti. AbdulkÂdir GeylÂnî on sekiz yaşında Bağdad'a geldi. Buradaki Âlimlerden ders almak sûretiyle hadîs, fıkıh ve tasavvuf ilimlerinde yetişti. Fıkıh ilmini; Ebû HattÂb Mahfûz, Ebu'l-Vef Ali bin Ukayl, Ebû Huseyin bin KÂdı Ebû Ya'l gibi fıkıh Âlimlerinden oğrendi. Hadîs ilmini; Hasan-i BÂkıllÂnî, Ebû Saîd Muhammed bin Abdulkerîm,Ebû GÂnim Muhammed bin Muhammed, Ebû Bekr Ahmed bin Muzaffer, Ebû CÂfer, Ebû Kasım bin Ali, Ebû TÂlib AbdulkÂdir, Ebû Bekr Hibetullah ibni MubÂrek, Ebu'l-İzz Muhammed bin Muhtar, Ebû Nasr Muhammed, Ebû GÂlib Ahmed, Ebû Abdullah Yahy gibi hadîs Âlimlerinden oğrendi.Tasavvuf ilmini ise; Şeyh Ebû Saîd Mahzûmî ile HammÂd-i DebbÂs'tan almıştır.
İlim tahsilini tamamlayıp yetiştikten sonra, vaÂz ve ders vermeye başladı. Hocası Ebû Saîd Mahzûmî'nin medresesinde verdiği ders ve vaÂzlarına gelenler medreseye sığmaz sokaklara taşardı. Bu sebeple,Bağdad halkının yardımlarıyla cevresinde bulunan evler de ilave edilmek sûretiyle medrese genişletildi. AbdulkÂdir-i GeylÂnî , bir muddet ders verip insanları irşÃ‚d ettikten, hak ve hakikatı anlattıkdan sonra, ders ve vaÂz vermeyi bıraktı. İnzivÂya cekilip, yalnızlığı secti. Sonra sahrÂlara cıktı. Bağdad'ın Kerh harÂbelerinde yaşamaya başladı.
Butun vaktini ibÂdet, riyÂzet ve mucÂhede ile nefsinin arzu ve isteklerini yapmamak, istemediklerini yapmakla gecirmeye başladı. Buyurdu ki:
"Irak'ın sahr ve harÂbelerinde 25 sene insanlardan uzak kaldım. Benim kimseden, kimsenin benden haberi yoktu. BÂzan uzun muddet yemezdim ve "Acım! acım!" diye midemin feryÂdını duyardım. BÂzan uzerime oyle ağırlıklar gelirdi. Bu sırada; "Muhakkak zorlukla berÂber bir kolaylık vardır, şuphesiz zorlukla berÂber kolaylık vardır." meÂlindeki İnşirÂh sûresinin beşinci ve altıncı Âyeti kerîmelerini okuduğumda uzerimdeki ağırlıklar dağılıp, giderdi."
"Şeytanlar ceşitli kılık ve kıyÂfetlere burunup toplu hÂlde yanıma gelir, beni yolumdan cevirmek icin uğraşırlardı. Kalbimde buyuk bir azim ve direnc
hissederdim. İcimden bir ses; "Ey AbdulkÂdir! Onlarla mucÂdele et, onlara galip geleceksin." derdi. İclerinde bir şeytan durmadan bana gelir;
"Buradan git, şoyle yaparım, boyle yaparım." diye beni tehdit ederdi. CÂn u gonulden, "L havle ve l kuvvete ill billahil aliyyil azîm" okuyunca, onun
tamÂmen yandığını gorurdum." Bir kere AbdulkÂdir GeylÂnî şoyle bir ses işitti: "Ey AbdulkÂdir! Ben senin Rabbinim! Sana haramları mubah, serbest kıldım.""Başkasına yasak olan şeyleri sana helÂl kıldım." diyordu. Bunun uzerine AbdulkÂdir GeylÂnî "Eûzubesmele" cekti. "Kovulmuş şeytandan Allah’a sığınırım. Sus ey mel'ûn!" diye bağırdı. Bunun uzerine aynı ses; "Ey
AbdulkÂdir! Rabbinin izni ile ceşitli yerlerde bana aldanmayarak, şerrimden, kotuluğumden kurtuldun. Halbuki ben bu yolla yetmiş kişiyi yoldan cıkarmışdım." dedi. Onun şeytan olduğunu nasıl anladığını sorduklarında; "Sana haramları helÂl ettim, sozunden anladım. Cunku Allah boyle şeyleri emretmez." buyurdu. Şeytanı başımdan savdıktan sonra bana pek lezzetli
suslu ve parlak şeyler gorundu. "Bunlar nedir?" dedim; "Duny zevkleri ve zînetleridir." denildi. Duny ve onun goz kamaştırıcı lezzeti ve cabuk tukenen nîmetleri kendine cekmek istedi fakat Allah beni onlardan da korudu. Onlara hic kıymet vermedim. Bunun icin kaybolup gittiler. Sonra Allahnın rızÂsına kavuşma yolunda insanın onune cıkan mÂnileri, engelleri gordum. "Bunlar nedir?" dedim. "Senin icinde bulunan mÂnîlerdir." denildi. Bunlara ustun gelebilmek icin bir sene uğraştım. Sonra icimi seyrettim. Kalbimin bircok şeylere bağlandığını boş hayaller kurduğunu, kendini saraylarda sandığını gordum. "Bunlar nedir?" dedim. "Arzu ve isteklerindir." denildi. Tam bir yıl uğraştıktan sonra kalbimi onlardan temizleyebildim.
"Yine nefsim kendi şeklinde bana gelir, kendine dost olmam icin yalvarırdı. Yuz vermeyince zor kullanmak isterdi. Bir kere onu, butun hastalıkları uzerinde, arzu ve istekleri dipdiri, şeytanları emrine hazır olarak gordum. Bir sene mucÂdele ettim. Allah'ın izni ile hastalıklarını iyileştirdim, arzu ve isteklerini kırdım, şeytanlarını kovdum. Kısaca nefsimle tedrîcen, safha safha mucÂdele ettim. "
"Butun bunlara rağmen, henuz matluba, maksada ve asıl istediğime varamamıştım. Bunun icin, tevekkul, şukur ve zenginlik gibi kapıları denedim.
Aradığımı fakirlik kapısında buldum. Burada buyuk bir şerefe kavuştum, kulluk sırrına erdim, sonsuz hurriyete ulaştım. Butun arzu ve isteklerim buz gibi eridi. Butun beşerî sıfatlarım kayboldu. Gonulden Allah’dan başka her şeyi cıkarıp, hep O'nunla olmak olan "fakr" mertebesine ulaştım".
"NihÂyet butun varlıklardan yuz cevirdim. Her şeyim Allah icin oldu. Sahralarda cezbe hÂlinde kendimden gecmiş olarak dolaşırdım. Kendime geldiğimde kendimi bulunduğum yerlerden cok uzaklarda bulurdum. Bir gun bu halde bir saat kadar yurumuştum. Sonra kendimi Bağdad'a on iki gunluk uzaklıkta bir yerde buldum. Duşunceye daldığımda bir ses bana; "Sen ki AbdulkÂdir'sin,buna hayret mi ediyorsun?" dedi." "Sahralarda dolaşırken "Ol" sozu ile ihsÂn olundum. Allah'ın izni ile istediğim olurdu. Bunun icin cok şey buldum... Sonra boyle yapmaktan hay ettim. Allah’a karşı edebi gozeterek hepsini terk ettim."

AbdulkÂdir GeylÂnî bu uzun dolaşmalardan sonra Bağdad'a donuyordu. Hazret-i Hızır onune cıkıp, şehre girmesine mÂni oldu. "Emir var. Yedi sene
Bağdad'a girmeyeceksin." dedi. Bu sebeple, Bağdad'ın kenarlarında yedi yıl, yerden biten mubah bakliyatı yiyerek bekledi. Bildirilen muddet bitince; "Ey AbdulkÂdir! Bağdad'a gir, serbestsin." diye bir ses duydu. Soğuk ve yağmurlu bir gecede Bağdad'a girdi. Doğru Şeyh HammÂd bin Muslim DebbÂs'ın zÂviyesine geldi ve geceyi orada gecirdi. Sabahleyin Şeyh HammÂd DebbÂs onu gorunce ağlayarak; "Oğlum AbdulkÂdir! Bu devlet bugun bizim, yarın sizin olacaktır." dedi. Bir muddetten beri Bağdad'da bulunan AbdulkÂdir GeylÂnî fitne ve karışıklıklar olunca tekrar sahrÂlara cıkmak istedi. Hibe kapısı denilen yere gelince; "Nereye gidiyorsun? Don, herkes senden faydalanacak." diyen bir ses işitti. "Ben dînimi kurtarmak istiyorum." dediğinde; "Korkma, dînine bir zarar gelmeyecek." denildi. Duşunmeye başladı ve bu işin hakîkatını bildirmesi icin Allah’a yalvardı. Bu esnÂda Muzafferiyye denilen yerden gecerken birisi kapıyı acıp; "Ey AbdulkÂdir! Buyurun." dedi. Yanına varınca; "Soyle, dun Allah’dan ne istemiştin?" dedi. AbdulkÂdir GeylÂnî şaşırıp cevap veremedi. Bunun uzerine o ZÂt kapıyı şiddetle yuzune carptı. Dun Allah’dan ne istediğini duşunerek yurumeye başladı. Biraz sonra o zÂtın Şeyh HammÂd DebbÂs olduğunu hatırladı. Bundan sonra onun sohbetlerine gider, halledemediği, cozemediği esrarı, gizli şeyleri ondan sorardı. O da ona bir bir acıklardı. BÂzan ilim oğrenmek icin başka taraflara gittiğinden onunla goruşemezdi. Donunce hocası ona; "Allah aşkına nerelere gidiyorsun? Bu civarda senden daha Âlim birisi var mı?" derdi. Şeyh HammÂd'ın muridleri ona bÂzan; "Sen Âlim birisin. Burada ne işin var, buradan gitsene." derler; Şeyh HammÂd da onlara; "Utanmıyor musunuz? Onu buradan kovmak mı istiyorsunuz. İcinizde onun gibisi yok. Benim ona eziyet ettiğime bakmayın. Onu imtihan etmek, denemek, mÂnen kemÂle ermesi, olgunlaşması icin boyle yapıyorum, mÂn Âleminde onu koca bir dağ gibi goruyorum." derdi. Yine bir sohbet toplantısında, AbdulkÂdir GeylÂnî dışarı cıkmıştı. Şeyh HammÂd; "Şu genci goruyor musunuz? Bir zaman gelecek ayağı butun velîlerin boynunda olacak, her velî ona itÂat edecek." dedi. Başka bir gun o gelince ayağa kalkıp; "Hoş geldin AbdulkÂdir! Sen Âriflerin, Allah’ı tanıyanların seyyidi, efendisisin. Senin sancağın doğudan batıya kadar dalgalanacak. Butun boyunların sana
eğileceğini ve akranlarının ustunde bir dereceye ulaşacağını mujdelerim." dedi.
ZamÂnındaki diğer evliy da kerÂmet olarak ileride onun derecesinin yuksek olacağını haber verdiler. AbdulkÂdir GeylÂnî zaman zaman Şeyh Tacul
Ârifîn Ebu'l-Vef hazretlerinin yanına giderdi. Ebu'l-Vef hazretleri o gelince ayağa kalkar, yanındakilere; "Ayağa kalkın, evliyÂdan biri geliyor." derdi. Ona karşı bu şekilde iltifÂt etmesine hayret eden talebelerine; "Henuz zamÂnı var. Vakti gelince, okumuş, cÂhil herkes bu gence muhtÂc olacak, onun feyzinden, mÂnevî ilminden faydalanacaktır..." derdi.

Bir defasında da; "Ey Bağdadlılar! Allah’a yemîn ederim ki, onun başında bir ucu doğuda bir ucu da batıda olan sancaklar dalgalanacaktır." dedi ve AbdulkÂdir GeylÂnî 'ye donup; "Bugun soz bizim fakat ilerde senin olacak. O zaman bu ihtiyarı hatırlarsın." diye hitÂb etti. Nihayet AbdulkÂdir GeylÂnî Bağdad'da insanları irşÃ‚da, Allah'ın beğendiği yolda bulunmaya dÂvete
ve nasîhat etmeye başladı. Bir gun kendini nûrların kapladığını gordu. Bu hal nedir diye sorunca, Resûlullah efendimiz Allah'ın sana verdiği yuksek
dereceyi tebrik etmeye geliyor, denildi. Nûrun gitgide coğaldığı bir anda Resûlullah efendimiz gorunerek bir elbise verdiler. Sonra; "Bu, kutubluk
denilen velîlere Âit evliyÂlık elbisesidir." buyurdular.
Resûlullah efendimizden Hazret-i Ali vÂsıtasıyla gelen feyzler, mÂnevî ilimler ondan sonra Hazret-i Hasan ile Huseyin ve on iki imÂmdan diğerleri ile devam etti. Bunlardan sonra gelen evliyÂya feyzler hep on iki imÂm vasıtasıyla geldi. AbdulkÂdir GeylÂnî dunyÂya gelip velî oluncaya kadar hep boyle idi. Fakat o evliyÂlıkta yuksek dereceye kavuşunca, on iki imÂmdan gelen feyzler, ilimler,bereketler onun vÂsıtasıyla geldi. Başka hic bir velî bu makÂma ulaşamadı. Bunun icin; "Onceki velîlerin guneşi battı. Bizim guneşimiz ufuk uzerinde sonsuz kalacak, batmayacaktır." buyurdular. KıyÂmete kadar, her velîye feyzler onun vasıtasıyla gelecektir. Bunun icin kendisine "Gavs-ul-A'zam(= En buyuk Gavs) " denildi. İmÂm-ı RabbÂnî bu hususda onun vekîlidir.
AbdulkÂdir GeylÂnî 'nin evliyÂlıktaki derecesinin yuksekliğini zamÂnındaki butun evliy kabûl etmişti.

Şeyh Halîfet-ul-Ekber anlatır: RuyÂmda Resûlullah efendimizi gordum. "YÂ Resûlallah! Şeyh AbdulkÂdir, ayağım butun velîlerin boynu uzerindedir, diyor ne buyurursunuz?" diye sordum. "Doğru soylemiştir. O benim himÂyemde bir
kutubdur, bu nasıl olmasın?" buyurdu."Adiyy bin MusÂfir; "Bu sozu yalnız o soyledi, başkasından duymadım. O bununla kendi zamÂnındaki ferdiyet
denilen makÂmını acıklar. Onun gibi hic kimse boyle soylemeğe mezun, izinli değildir." der. AbdulkÂdir GeylÂnî bu sozu soylediğinde, yeryuzunde velîler boyunlarını ona doğru uzattı. O anda boynunu uzatanlardan biri Ahmed RufÂî'dir. Ona nicin boyle yaptığını sorduklarında şoyle dedi:
"Şu anda AbdulkÂdir Bağdad'da "Ayağım, her velînin boynundadır" diyor.Ahmed Rufaî; "O bu sozu mÂnevî emirle soyledi." dedi. Ebû Medyen Mağribî de; "Evet ben Mağrib'de ona boynunu uzatanlardan biriyim." buyurdu.
İbn-i Hacer-i AskalÂnî hazretleri de; "Bunun mÂnÂsı, ilerde o kadar kerÂmet gosterecektir ki, inÂd eden ve doğru yoldan sapanlardan başkası onu
inkÂr etmeyecektir." dedi.
Buyuk Âlim İzzeddîn bin AbdusselÂm; "Şuphesiz o, evliyÂnın sultanı idi." demişti. Hayat bin Kays hazretleri buyurur ki: "AbdulkÂdir GeylÂnî bu sozu soyleyince, butun velîlerin kalblerindeki nûrlar arttı. İlimlerinde bereket,
hÂllerinde yukseklik goruldu. Cunku onlar istisnÂsız, başlarını onun ayağına doğru uzatmışlardı."
AbdulkÂdir GeylÂnî 'nin tasavvuftaki yoluna KÂdiriyye tarîkatı denir. Tarîkatının husûsiyeti, dînin emir ve yasaklarına uymak, devamlı zikir, Allah’ı anmak, gonlu Allah’dan başkasından kurtarmaktır.
AbdulkÂdir GeylÂnî tasavvuf bilgilerini herkesin anlayacağı şekilde sundu. Rasulullah efendimizin bereketiyle sozleri gayet tatlı ve tesirli idi. Kendileri şoyle anlatır:
Hicrî beş yuz yirmi bir senesi Şevval ayının on altısı olan Salı gunu oğleden once, Resûlullah efendimizi ruyÂmda gordum."Ey oğlum, nicin konuşmuyorsun?" buyurdu. "Babacığım ben yabancıyım. Bağdad fasîhlerinin yanında nasıl konuşurum?" dedim. "Ağzını ac!" buyurdu. Ağzımı actım. Yedi def ağzıma surdu ve; "İnsanlarla konuş, onları guzel hikmet ve vÂzlar ile Rabbinin yoluna cağır." buyurdu. Oğle namazını kıldım. Yanımda kalabalık insanlar gordum. Nutkum tutuldu. Ali bin Ebî TÂlib'i gordum. Mecliste benim
karşımda ayakta duruyor ve bana; "Ey oğlum nicin konuşmuyorsun?" diyordu. "Babacığım! Nutkum, konuşmam tutuldu, konuşamıyorum." dedim.
"Ağzını ac." buyurdu. Actım. Altı def surdu "Nicin yediye tamamlamadınız?" dedim. "Resûlullah'a karşı olan edebimden." buyurdu ve gozden kayboldu. Bundan sonra en fasîh bir dille konuşmağa başladım. Birgun, minberde oturmuş vÂz ediyordu. Birden suratle en son basamağa indi. Ayakta, elini elinin ustune koyarak, mutevÂzi bir şekilde durdu. Bir muddet sonra minbere cıktı. Eski yerine oturdu ve vÂzına devÂm etti. Oradakilerden birisi, ne oldu diye suÂl edince; "Ceddim Resûlullah'ı gordum. Geldi ve minber onunde durdu. Hay edip, son basamağa indim. Kalkıp, gitmeye başlayınca, bana yerime oturmamı ve insanlara vÂz etmemi emr etti." dedi.
Sohbetlerinde bÂzan birkac kişi coşarak kendinden gecerdi. Haftada uc gun, cumÂ, salı ve pazartesi gecesi halka vÂz ederdi. VÂzında, Âlim ve evliyÂdan
zatlar da bulunur, hepsi buyuk bir huzûr icerisinde dinlerlerdi. Kırk sene boyle devÂm etti. Sorulan suÂllere gÂyet acık ve doyurucu cevaplar verirdi.Ders ve fetv vermeye yirmi sekiz yaşında başlamış olup, bu hÂl altmış yaşına kadar devÂm etti. Huzûrunda Kur'Ân-ı Kerîm tegannîsiz gÂyet sÂde, tecvide riÂyetle okunurdu. Derin ilim sÂhibi idi. On uc ceşit ilimde ders verirdi. Sabah ve ikindiden sonra tefsîr, hadîs ve fıkıh; oğleden sonraları Kur'Ân-ı kerîm ve kırÂat dersleri okuturdu. Akşam ve sabah ise, usûl-i fıkıh ile nahv, arabî cumle bilgisi verirdi. Onun bereketiyle talebeler cabuk ilerlerdi. Ebû Muhammed HaşşÃ‚b der ki:"Gencken nahiv okuyordum. Bana bir gun AbdulkÂdir GeylÂnî'nin vÂzlarında cok tesirli konuştuğunu soylediler. Vakit bulamadığım icin gidemezdim. NihÂyet bir gun vÂz verdiği yere gittim. Beni gorunce; "Bizim sohbetimizde bulun, seni Sîbeveyh yapalım." dedi. O gunden sonra yanından ayrılmadım. Din bilgilerinde ve aklî ilimler denilen diğer yardımcı ilimlerde cok istifÂde ettim. " Bir gun birisi huzûrunda Kur'Ân-ı kerîm okudu. ÂbdulkÂdir-i GeylÂnî okunan Âyet-i kerîmeleri tefsîr etmeye başladı. Kırk şekilde tefsîr yaptı ve hepsinin delilini gosterdi. Orada bulunanlar yalnız on bir tefsîri anlayabildi ve dinleyenleri hayrette bıraktı. Sonra; "Sozu burada bırakıyorum. Şimdi kelime-i tevhide geldik"L ilÂhe illallah" dedi. Bunları soyler soylemez cemÂatı bir hÂl kapladı, hepsi kendilerinden gecti. Once lÂzım olan din bilgilerini oğrenmeyi tavsiye ederdi. CubbÂî ismindeki bir zÂt anlatır: "EvliyÂnın hayÂtından ve sozlerinden bahseden arabî Hilyetul- Evliy kitabını birisinden dinlemiştim. Kalbim yumuşadı ve halktan uzaklaşıp yalnız ibÂdetle meşgûl olmak istedim. Gidip AbdulkÂdir GeylÂnî'nin arkasında namaz kıldıktan sonra huzûrunda oturdum. Bana bakıp; "Eğer inzivÂya cekilmek istersen, once ilim, sonra da murşid-i kÂmillerin huzûrunda edeb oğren. Daha sonra inzivÂya, yalnız ibÂdete başla. Yoksa, ibÂdet ederken dinde bilmediğin bir şeyi oğrenmek îcÂbeder de, yerinden ayrılmak durumunda kalırsın." buyurdu.
AbdulkÂdir GeylÂnî 'nin şohreti her tarafı kaplayınca, Bağdad'ın ileri gelen Âlimleri, herbiri bir mesele sorup imtihÂn etmek icin huzuruna gelip
oturdular. Bu esnÂda AbdulkÂdir GeylÂnî'nin goğsunden ancak kalb gozu acık olanların gorebildiği bir nûr cıktı ve Âlimlerin goğsunden gecip gitti. Âlimleri bir hÂl kapladı. Bunun uzerine onları tek tek bağrına bastı ve şimdi suÂllerinizi sorun buyurdu. Her biri suÂllerini sorup, hemen cevÂbını aldı. Onlara; "Size ne oldu boyle?" denildiğinde; "Huzûrunda oturduğumuzda, butun bildiklerimizi unuttuk. Bizi bağrına basınca unuttuklarımızı tekrar hatırladık. SuÂllerimizi sorunca, oyle cevaplar aldık ki, hayrette kaldık." dediler.
Ebû Sa'îd Kilevî şoyle anlatmıştır: "Ben, AbdulkÂdir-i GeylÂnî'nin meclisinde iken, Resûlullah efendimizi ve gordum.Bir defÂsında da Hızır aleyhisselÂmı gormuştum. "Her kim dunyÂda kurtuluşa ermek ve saÂdete kavuşmak isterse, Şeyh AbdulkÂdir'in meclisine devÂm etsin!" buyurmuştu."
İbn-i KudÂme şoyle soylemiştir: "1166 (H.561) yılında Bağdad'a girdiğimizde, AbdulkÂdir-i GeylÂni'yi ilmin zirvesine yukselmiş gorduk. O, ilmi ile amel eder, kendisine sorulan cetin sorulara doyurucu cevaplar verirdi. Butun guzel huylara ve ustun vasıflara sÂhipti. Onun gibi bir zÂta daha hic rastlamadık."
Dîne uygun olmayan bir şeye musÂade etmezdi. Bir gun yanında; "Falanca cok ibÂdeti ve kerÂmetleri ile meşhûrdur." diye konuşuldu ve bu arada;"Ben
derece bakımından Yûnus aleyhisselÂmı gectim." dediği nakledildi. Bunu duyunca yuzunde ofke eserleri goruldu...
Cok sabırlı idi. Talebelerinin suallerini kızmadan cevaplandırır, dersi gec anlayanlara sabırla anlatırdı. Ubey isminde, anlatılanları zor kavrayan
bir talebe vardı. Bir gun ders sırasında İbn-us- Semhal isminde bir zÂt gelmişti. AbdulkÂdir GeylÂni'nin onun dersi gec anlamasına karşı gosterdiği tahammule hayran kaldı. O talebe dersini alıp cıktıktan sonra, gosterdiği sabra hayret ettiğini soyleyince, AbdulkÂdir GeylÂnî ; "Bir hafta daha yorulacağım, ondan sonra vefÂt edeceğim." buyurdu. Dediği gibi bir hafta sonunda vefÂt etti.

VEFATI :
AbdulkÂdir-i GeylÂnî vefÂt edeceği sırada, oğullarına buyurdu ki: "Yanımdan ayrılın! Cunku zÂhirde, gorunuşte sizinle, bÂtında Allah ile berÂberim." Yine o esnÂda buyurdular: "Yanımda sizden başkaları da vardır. Onlara yer acın. Onlara edebi gozetin. Burada buyuk rahmet vardır. Onları sıkıştırmayın!" Yine; "Aleykum-us-selam ve rahmetullahi ve berekÂtuhu. Allah beni ve sizi mağfiret etsin! Allah benim ve sizin tovbelerimizi kabûl etsin!" Bir gun bir gece hep boyle buyurdular.
Oğlu Şeyh AbdurrezzÂk anlatır:
Gavs-ul Âzam, o esnÂda, ellerini kaldırıp, uzattı ve; "Ve aleykum selÂm ve rahmetullahi ve berekÂtuhu! Tovbe ediniz!" buyurdu. VefÂt ederken iki defÂ; "Allahumme refîk al a'lÂ." deyip; "Size geliyorum, size geliyorum." buyurdu.Tekrar buyurdu ki: "Durun!" Bunun ardından, ona olum ve sekerÂt hÂli geldi. Bu hÂlde iken; "Bana kimse bir şey sormasın. Ben, Allah'ın ilminde bir hÂlden başka bir hÂle gecmekteyim." buyurdu. Son anlarında, oğlu AbdulcebbÂr; "Babacığım, bedenin acı duyuyor mu?" diye arz edince; "Butun uzuvlarım acı icindedir. Yalnız kalbimde hic acı ve elem yok. O, Allah iledir." buyurdu. Oğlu Şeyh Abdulazîz; "Hastalığınız nasıldır?" diye sorunca; "Benim hastalığımı, insan, cin ve meleklerden hicbiri bilmez ve anlayamaz. Allah'ın ilmi, hukmu ile nÂkıs olmaz. Hukum değişir, ilim ise değişmez. Allah, dilediğini siler, dilediğini yazar. Umm-ul-kitab O'ndadır, O'na yaptığından suÂl olunmaz. Kullara ise, yaptıkları sorulur." buyurdu.
Daha sonra; "Kudret ile hÂkim, kullarına olum ile gÂlib olan Allah, her ayıp ve kusurdan munezzehdir. LÂ ilÂhe illallah Muhammedun Resûlullah!" Sonra da; "Allah Allah Allah..." deyip sonra sesini kesti, dilini damağına yapıştırıp,
mubarek rûhunu teslim eyledi. CenÂze namazını oğlu AbdulvehhÂb
kıldırdı.Cenaze merasimine gelen buyuk kalabalık sebebiyle ancak gece defn edilebildi.

VASİYYETİ :
Oğlu AbdurrezzÂk'a şoyle vasiyet eyledi: Ey oğlum! Allahu teal bize ve sana ve butun muslumanlara tevfîk, başarı ve muvaffakiyet ihsÂn eylesin! Sana Allah'tan korkmanı ve O'na tÂat uzere olmanı, dînimizin emir ve yasaklarına riÂyet etmeni ve hudûdunu gozetmeni vasiyet ederim.
Ey oğlum! Allah bize, sana ve muslumanlara tevfîk versin! Bizim bu yolumuz, Kitap ve Sunnet uzere bina edilmiştir. Kalbin selÂmeti, el acıklığı, comertlik, cef ve ezÂya katlanmak ve din kardeşlerinin kusurlarını affetmek uzere kurulmuştur.
Ey oğlum! Sana vasiyet ederim! Derviş yÂni Allah adamlarıyla berÂber ol. MeşÃ‚yıha, tasavvuf buyuklerine hurmeti gozet! Din kardeşlerinle iyi
gecin! Kucuk ve buyuklere nasîhat uzere ol. Dinden başka şey icin kimseye duşmanlık etme! Ey oğlum! Allah bize ve sana tevfîk versin! Fakirliğin hakîkati, senin gibi olana muhtac olmaman, zenginliğin hakîkati ise, senin gibi olandan bir şey istememendir. Tasavvuf hÂldir, soz değildir, soz ile de ele gecmez. Dervişlerden, Allah'tan başkasına ihtiyac duymayan birisini gorursen, ona ilim ile değil, rıfk, yumuşaklık, guler yuz ve tatlı soz ile muÂmele eyle! Zîr ilim onu urkutur, rıfk, yumuşaklık ise ceker ve yaklaştırır. Ey oğlum! Zenginlerle sohbetin, goruşmen izzet ile, onlara değer vermeyerek, fakirlerle goruşmen ise, kendine değer vermiyerek olsun. İhlÂs uzere ol! İhlÂs, insanların gormesini hÂtıra getirmeip, yaradanın dÂim gorduğunu unutmamaktır. Sebeplerde Allah’a dil uzatma. Her hÂlde Allah’dan gelene rÂzı ve sukûn uzere ol. Allah adamlarının huzûrunda şu uc sıfat uzere bulun: Alcak gonulluluk, iyi gecinmek ve kotuluklerden arınmış bir kalb. Hakîkî yaşamak, nefsini oldurmenle, nefsinin arzularını, haram ve zararlı isteklerini yerine getirmemenle olur."
AbdulkÂdir GeylÂnî'nin kız ve erkek pek cok cocuğu vardı. Nesli onlar vÂsıtasıyla tarikatı dunyÂnın ceşitli yerlerinde [ Mısır, Kuzey Afrika, Endulus (İspanya), Irak, Suriye ve Anadolu'da ] yayılmıştır. Oğullarından Ebû AbdurrahmÂn Şerafeddîn Îs Mısır'a hicret etmiş olup şimdi Mısır'daki KÂdirî şeriflerin dedesi odur. Torunları, Kuzey Afrika'da daha cok "Şerif "diye , Irak, Suriye ve Anadolu'da ise Seyyid ve GeylÂnî diye anılmaktadır.

BİR MURŞİD OLARAK PORTRESİ :
AbdulkÂdir GeylÂnî heybetli bir zat idi. Az konuşur, cok sukût eder, konuştuğunda gÂyet cÂzib, acık ve net konuşurdu. Şahsı icin kızmaz ancak
"din" husûsunda asl tÂviz vermezdi. Misafirsiz gece gecirmezdi. Zayıflara yardım eder, fakirleri doyururdu. İsteyeni geri cevirmez, iki elbisesi varsa, mutlaka birini isteyene verirdi. Yanında oturanlarda; "Ondan daha kerîm ve lutufkÂr kimse olamaz." kanÂati hÂkim olurdu. Sevdiklerinden biri gurbete cıksa, ondan haber sorar, sevgi ve alÂkasını muhÂfaza ederdi. Kendisine kotu davrananları affederdi. Kotuluklere dalmış cok kimse, hırsız ve eşkıy onun vÂsıtasıyla tovbe etti. Koleleri satın alıp, ÂzÂd ederdi. Verdiği sozu tutar,kimseye karşı kotuluk duşunmezdi. Anbarında helÂlden kazandığı
buğday bulunurdu. Kendisine hediye gelse, yanındakilere dağıtır, bir kısmını da, kendisine ayırırdı. Hediyeye, mutlaka karşılık verirdi. Dervişlerin nafakasını satın almak icin, vazîfelinin, bir başka işi olsa, yÂhut hastalansa, kendisi carşıya cıkar, ceddi Resûlullah efendimize sallallahu aleyhi ve sellem uyarak, ev icin luzûmlu şeyleri satın alırdı. Bir toplulukla yolculukta olsa ve bir yerde konaklasalar, kendi eliyle, el değirmeninde buğday oğutur, hamur yapar, ekmek pişirir, hepsine taksim ederdi. Kendini ziyÂrete gelenlere saygı gosterir,tevÂzu ederdi. Cok gunler, et ve yağ yemezdi. Sıkıntısı ve dileği olanlar onu vesîle ederek, araya koyarak Allah’a du ettiklerinde dileklerine kavuşurlardı. Buyururdu ki: "Sıkıntıda olan bir kimse beni vesîle edip Allah’a yalvarsa derhÂl sıkıntısı gider. Şiddet Ânında her kim benim ismimi ansa derhÂl rahata kavuşur. AbdulkÂdir GeylÂni'nin yuzu suyu hurmetine diyerek, her kim Allah’dan dilekte bulunursa, derhÂl işi gorulur."
Bir kere de; "Her kim her rekatında FÂtiha'dan sonra on bir İhlÂs okuyarak, iki rekat namaz kılarsa, selÂmdan sonra da on bir def Allah'ın Resûlune salÂt ve selÂm getirip benim ismimi anarak yalvarırsa, Allah'ın izni ve yardımıyla derhÂl işi gorulur." buyurdu. Muridlerinin, tovbesiz vefÂt etmemeleri icin du etti:"Allah'ım! Ceddim, Habîbin Muhammed aleyhisselÂm ve kullarından takvÂya erenlerin hÂtırı icin, hic bir murîdimin rûhunu tovbesiz alma." diye yalvardı.
Bir defÂsında; "İyi muridlerin hÂli mÂlum, ya kotulerinki ne olacak?" diye sorduklarında; "İyi olanlar kendilerini bize adamışlardır. Kotulere gelince biz de kendimizi onları kurtarmak icin adadık." buyurdular.
Bir kere de; "Bana gozun alabileceği kadar bir kitap verildi. Onda kıyÂmete kadar muridlerimin isimlerini gordum." buyurmuştur. Cinler de kendisinden cekinir, itÂat edip sozunu dinlerlerdi.Ebû Saîd Abdullah bin Ahmed isminde
birinin kızına cinler musallat olmuştu. HÂlini, Seyyid AbdulkÂdir GeylÂnî 'ye arz etti. O da; "Falanca yere git. Oraya cinlerin reisi uğrayacak. Ona benim gonderdiğimi soylersin, hÂlini anlatırsın. O sana yardımcı olur." buyurdu. Halk sıkıntıları olunca ona gelirdi.
DuÂsı makbûl idi. Bağdad halkından biri ona gelerek; "Babamı ruyÂda azÂb icerisinde gordum. Bana Şeyh AbdulkÂdir'e git, bana du etsin. Belki
Allah beni azapdan kurtarır." dedi. Bunun icin sana geldim. Babama du ediverin de azaptan kurtulsun." dedi. AbdulkÂdir GeylÂnî sukût buyurdu. Bir şey soylemedi. O şahıs ikinci gece babasını ruyÂsında yeşil bir cubbe icerisinde neşeli neşeli gorunce hayret edip; "Baba, dun azÂb icindeydin, bugun ise neşelisin. Sebebi nedir?" diye sordu. Babası; "Şeyh AbdulkÂdir bana du etti. Allah onun duÂsı hurmetine beni azaptan kurtardı." dedi.
Muhammed Ezher şoyle anlatır:
Bir sene Allah’dan devamlı bana evliyÂsından birini gostermesini istedim. Bir gece ruyÂmda İmÂm-ı Ahmed bin Hanbel'in kabrini ziyÂret ettim, orada birisi vardı. İcimden onun evliyÂdan biri olduğunu gecirdim. Uyanınca Ahmed bin Hanbel'in kabrine koştum. RuyÂda gorduğum zÂt orada duruyordu. Onumden gecip Dicle'ye doğru gitti. ZiyÂretimi acele yapıp onu tÂkib ettim. Dicle Nehrinin iki tarafı, bir adımlık mesÂfe oluncaya kadar yaklaştı ve adımını atarak geciverdi. Sonra o zÂt medresesine gittiğinde ruyÂda ve uyanık iken gorduğu zatın AbdulkÂdir GeylÂnî olduğunu anladı. Onu goren tesiri altında kalır, mubÂrek biri olduğunu hisseder, kalbi katı ise, yumuşardı. Cum gunleri cÂmiye giderken, halk onu gormek icin sokakları doldururdu.
Kendisi hakkında kotuluk duşunene merhamet eder, onun iyiliğini isterdi.
Meclisi musluman olmak icin gelenlerden boşalmazdı. Musluman olan bir rÂhip şoyle anlatır:
"Ben Yemenliyim. İcimden musluman olmak geldi. Bunun icin Yemen'deki İslÂm Âlimlerinden birine murÂcaat etmek istedim. Boyle duşunurken, uyuya kaldım. RuyÂmda Îs aleyhisselÂmı gordum. Bana; "Irak'a git, orada AbdulkÂdir isminde biri var, onun huzûrunda musluman ol. Cunku o zamÂnındaki Âlimlerin en buyuğudur." buyurdu.Yine on uc kişilik bir hıristiyan cemÂati musluman olmayı kararlaştırdılar. Kimin yanında musluman olacaklarını duşunurlerken sÂhibini gormedikleri bir ses; "Bağdad'a gidin. AbdulkÂdir GeylÂnî ismindeki zÂtın huzûrunda musluman olun. Onun bereketiyle kalbinizde oyle bir îmÂn nûru parlar ki, başkasının yanında boyle olmaz." diyordu. Allah'ın izni ile bir anda bircok yerde bulunurdu. RamazÂn-ı şerîfte bir gun, ayrı ayrı yetmiş kişi, birbirinden habersiz, Gavs-ul-a'zamı iftÂra dÂvet etti. Herbiri kendi evini şereflendirmek, bereketlendirmek istiyordu. Her birinin dÂvetini kabûl etti, aynı anda dÂvet edenlerin evlerinde iftarda bulundu, onlarla birlikte yemek yedi. Bu haber, bu buyuk ve havsalaya sığmaz kerÂmet, bir anda Bağdad'a yayıldı. Huzûrunda hizmet eden hizmetcilerden biri, Gavs-ul-Âzam o akşam tekkesinden cıkmadığı, iftarı burada yaptığı hÂlde, o kimselerin evlerine girip, onlarla yemek yemesi ve bu yemeğin aynı anda olması nasıl olur? diye duşunduğu zaman, Gavs-ul-Âzam, o hizmetcisine donerek; "Onlar doğru soyluyorlar, herbirinin dÂvetinde bulundum, ayrı ayrı, fakat aynı zamanda herbirinin evlerinde yemek yedim" buyurdu.
Cilesini cekmeden yuksek mertebelere ulaşılamıyacağını soylerdi. BÂzan sevdiklerine mÂn Âleminde ceşitli şeyleri gosterirdi. Ali bin YÂkub anlatır: Bir kere daha yanına gitmiştik. Başını eğip, murakabeye dalınca, ondan bir nûrun yukseldiğini gordum. Gozumden perde kalktı, melekleri, onların tesbihlerini ve kabirdekileri, onların hÂllerini, derecelerini, tesbih ettiklerini gordum.
Ebu'l-Hacer HÂmid HirÂnî anlatıyor: Bir gun AbdulkÂdir GeylÂnî 'nin medresesine gittim ve huzûrunda oturdum. Bana; "Ey HÂmid! Bir gun gelecek meliklerin, sultanların minderinde oturacaksın." buyurdu. Aradan epeyce zaman gecip, Hiran'a donunce, Sultan Nûreddîn beni cağırıp yanına oturttu ve evkaf bakanı yaptı. Bir gun bir cemÂatle terasta durup, BuhÂr tarafına donerek, guzel bir koku aldı ve; "Benim vefÂtımdan yuz elli yedi sene sonra, dunyÂya Muhammedî meşreb birisi gelir, ismi BahÂeddîn Muhammed Nakşbendî'dir. Bana mahsus nîmetlere kavuşur." buyurdu ve dediği gibi oldu.
Allah ona eşyÂnın aslını, neden meydana geldiğini gosterirdi.
Bir gun devlet ileri gelenlerinden birisi huzûruna gelmişti. Tesirli nasîhatlarını dinledikten sonra memnuniyetinden on kese altını ortaya koyup, bunlar senindir." dedi. AbdulkÂdir GeylÂnî almak istemedi. Cok ısrar edince, icinden ikisini aldı ve sıktı. Elinin altından kan akmaya başladı. O şahsa; "Bunları bana getirmekten hic mi hay etmedin?" dedi. Onları helalden kazanmadığını gostermiş oldu.
Her zaman gizli acık kerametleri gorulurdu.
AbdulkÂdir GeylÂnî buyurur ki:
"KerÂmetler ancak bir hayır, hikmet icin gosterilir. KerÂmetini gizlemeyen dunyÂya duşkundur. Bana talebe olan yÂhut evlÂdımdan ve halîfelerime bağlı olup, kerÂmet derecesine ulaşıp, maksatsız kerÂmet izhar edenin yuzu iki dunyÂda kara olur." AbdulkÂdir GeylÂnî'nin insanları gafletten uyaran,
kendilerine gelmesine vesîle olan pekcok sozu vardır. Bunlardan bÂzıları şunlardır: "İnsanlara rehberlik eden kimsede şu hasletler bulunmazsa, o rehberlik yapamaz. Kusurları ortucu ve bağışlayıcı olması, şefkatli ve yumuşak olması, doğru sozlu ve iyilik yapıcı olması, iyiliği emredip, kotuluklerden men edici olması, misÂfirperver ve geceleri insanlar uyurken ibÂdet edici olması, Âlim ve cesûr olması."
"Şukrun esası, nîmetin sÂhibini bilmek, bunu kalb ile îtirÂf etmek ve dille soylemektir."
"Âlimlere tÂbi olunuz; bid'at yoluna sapmayınız. Sabrediniz, sızlanmayınız. SÂbit kalınız, ayrılıp dağılmayınız. Bekleyiniz, umit kesmeyiniz. Ozunuzu gunahdan temizleyiniz, kirletmeyiniz. Hele Rabbinizin kapısından hic ayrılmayınız."
"Kalb duny arzularından birine bağlı kaldığı ve gecici lezzetlerden birinin peşine takılıp gittiği muddetce, imkÂnı yok, Âhireti sevmiş olamaz."
"Mumin, insanlara karşı yuzunden sevincli olduğunu gosterir. Fakat kendi mahzûndur. Rasulullah efendimiz; "Muminin sevinci yuzundedir. Halbuki kalbi mahzûndur." buyurmaktadır. Muminin tefekkuru, duşunmesi, ağlaması cok, gulmesi azdır. Tebessumu ile kalbindeki huznu gizler. Dışarıda gecimini temin etmekle uğraşıyor gorunur, kalbi Rabbini anmakla meşgûldur. Coluk cocuğu ile uğraşıyor gorunur, kalbi Rabbi iledir."
"İnsanlara gosteriş icin amel yapıp, sonra da bunu Allahnın kabûl etmesini istemek yakışır mı? Hırsı, şımarıklığı, azgınlığı ve dunyÂya duşkunluğu bırak.
Sevincini ve neşeni biraz azalt. Biraz huzunlu ol. Rasulullah efendimiz başkasının kalbini ferahlandırmak icin tebessum buyururlardı."
İlk once yapılması lÂzım olan şeyler husûsunda:
"Mu'minin, en once farzları yapması lÂzımdır. Farzları bitirdikten sonra, vÂcib ve sunnetleri yapar. Ondan sonra, nÂfilelerle meşgûl olur. "
Kotu arkadaşlardan uzak olmayı tavsiye eder, şoyle buyururdu:
"Kotu arkadaşları terket. Onlara sevgi duyma, sÂlihleri sev. Yakının bile olsa, kotu arkadaştan uzak dur. Uzak bile olsa, iyi arkadaşlarla berÂber
ol. Kimi seversen, seninle onun arasında bir yakınlık hÂsıl olur. Bu bakımdan, sevgi beslediğin kimsenin kim olduğuna iyi bak. Ey oğul! Kotu kimselerle duşup kalkman, seni, iyi kimseler hakkında kotu zanna duşurur. Allah'ın kitabının ve Resûlunun sunnet-i seniyyesinin golgeleri altında yuru, felÂh, bulur kurtuluşa erersin."
Ey oğul! Senin duşuncen, yiyecek, icecek, giyecek ve duny lezzetleri olmasın. Butun bunlar, nefsin ve insan tabiatının istediği şeylerdir. Kalbin duşuncesi nerede, nefsin ve tabiatın istekleri nerede? Kalbin duşuncesi Allah'dır. Senin duşuncen, Rabbin ve O'nun katında bulunan nîmetler olmalıdır. DunyÂdan ne terkedersen, mutlaka bunun karşılığında Âhirette ondan daha hayırlısı vardır. Omrunde sÂdece şu icerisinde bulunduğun gunun kaldığını farz et de Âhiret icin hazırlık yap."
Faydasız şeyleri bırakmak husûsunda:
"Ey zavallı! Sana fayda vermeyen şeyler hakkında konuşmayı bırak. Duny ve Âhirette sana fayda verecek işlerle uğraş. Boş işlerle uğraşmayı bırak. Kalbinden duny duşuncelerini cıkar. Cunku yakında dunyÂdan alınacak, Âhirete goturuleceksin. DunyÂda rahat ve hoş bir hayat arama. "
İyi zan sÂhibi olmak hakkında:
"Muslumanlar hakkında iyi zan sÂhibi ol. Onlar hakkında niyetini duzelt. Her turlu hayır işi yapmaya koş. Bilmediğin hususlarda Âhireti duşunen Âlimlere sor."
Du hakkında:
"Allah’dan duny ve Âhiretin hayırlarını iste. Sakın; "Ben istiyorum. Fakat Allah vermiyor, ben de bundan sonra istemeyeceğim." deme. DuÂya
devÂm et. Eğer istediğin şey ezelde senin icin takdir edilmiş ise, Allah’dan istedikten sonra, Allah onu sana gonderir. Eğer istediğin o rızık ezelde
senin icin takdir edilmemiş ise, Allah seni o şeye muhtac kılmaz ve kendinden gelenlere rız gosterme nîmetini ihsÂn eder. Eğer Allah senin icin
fakirlik ve hastalık dilemiş ise, sen de Allah’a fakirlikten ve hastalıktan kurtulman icin yalvarırsın. O zaman Allah sana rÂzı ve memnûn
olacağın bir hÂl verir. Eğer, ezelde borclu olmak takdir edilmişse ve sen de borctan kurtulmak icin du edersen, Allah alacaklıyı sana kotu muÂmele
etme hÂlinden vaz gecirir. Hatta borcundan azaltma veya hepsini bağışlama hÂline cevirir. Eğer dunyÂda borclu halden kurtarmazsa buna karşılık
sana bol sevap verir. Âhiret işlerini once yapmak husûsunda:
"Âhireti sermÂyen, dunyÂyı bu sermÂyenin kazancı yap. ZamÂnını, once Âhireti elde etmek icin sarf et. Geri kalan vaktini, gecimini temin icin harca. Sakın dunyÂnı sermÂye, Âhiretini onun kÂrı şeklinde yapma. Boyle yaparsan, dunyÂdan artan zamÂnını, Âhiretin icin sarf edersin. Bu zaman zarfında namazlarını kılmaya calışırsın. Fakat cabucak kılayım diye, rukunlerine riÂyet etmezsin. Sonra duny işlerinden dolayı yorulur ve bitkin duşersin.
Geceleri namaz kılmaya fırsat bulamazsın. Yorgunluktan olu gibi yatar, gunduz de faydasız olursun. Nefsine, hev ve isteğine hatt şeytÂna tÂbi olursun. Âhiretini dunyÂya karşılık satarsın.
Nefsinin kolesi ve onun bineği olursun. HÂlbuki sen, nefsine binmek, onu yalanlayıp tekzib etmek ve selÂmet yoluna sokmakla emrolunmuşsun.
Bunlar Âhiret yolu, Rabbine tÂat yoludur. Sen, nefsinden gelen istekleri kabûl etmekle, kendine zulmettin.İsteklerinde, lezzetlerinde, hevÂsında ona uydun. Sonunda duny ve Âhiretin hayırlısını kacırdın. Duny ve Âhiretini zarara soktun. Boyle olursa, Kıyamet gunu din ve duny bakımından insanların en muflisi ve en zararlısı olursun. Nefsine uymakla, dunyÂdan fazla bir şeye ulaşamadın. Eğer nefsini Âhiret yoluna cekseydin, Âhiretini esas ve sermÂye kabûl etseydin, duny ve Âhiretini kazanırdın. Nefsin kotuluklerinden korunur, iyilerden olurdun. Eğer dunyÂya rağbet etmeyerek, kotuluklerden uzak kalarak Allah’a itÂat edersen, Allah'ın has kullarından olursun."
Yapılan nasîhatı kabul etmek hakkında:
"Kardeşinin sana yaptığı nasîhatı kabul et. Ona muhÂlefet etme. Cunku o, senin kendinde goremediğin şeyleri gorur. Bunun icin Resûl-i ekrem; "Mumin, muminin aynasıdır." buyurmuştur. Mumin, din kardeşine yapmış olduğu nasîhatlerde samîmîdir. Onun goremediği şeyleri bildirir. Ona, iyilikler ve kotulukler arasındaki farkı gosterir. Ona, lehinde veya aleyhinde olan şeyleri anlatır." Acele etmemek husûsunda:
"Acele etme. Acele eden, ya hat yapar veya hatÂlı duruma yakın olur. Ağır ve temkinli hareket eden, o işte ya isÂbet kaydeder veya isÂbet etmeye yaklaşır. Acele şeytandandır. Ağır ve temkinli hareket etmek. Allah’dandır. Umûmiyetle aceleye sebep, dunyÂlık toplama hırsıdır. KanÂat sÂhibi ol. KanÂat bitmeyen bir hazînedir."
Gaflet hakkında:
"Allah’dan hakkıyla hay ediniz. Gaflette olmayınız. ZamÂnınız, zÂyi olup gidiyor. HÂlbuki siz, yiyemeyeceğiniz şeyleri toplamak, ulaşamayacağınız şeylerin peşinde koşmak, oturamayacağınız binÂları kurmakla meşgûl oluyorsunuz. Butun bunlar size, Rabbinizin huzûrunda hesap vermek icin duracağınızı unutturuyor. HÂlbuki Allah’ı anmak, Âriflerin kalblerinde yerleşir. Onların kalblerini kuşatır. Onlara, Allah’ı hatırlamaya mÂni olan her şeyi unutturur."
Allah icin yapılmayan işler hakkında:
"Senin dilin guzel ve tatlı; yuzun ise kotuluklerden kurtulmuş gibi guluyor, ya kalbinin hÂli nasıl? CemÂat icinde iyi gorunuyorsun, ya yalnız iken,
yanında kimse yok iken nasılsın? Gorunduğun gibi değilsin. Sen namaz kıldığın, oruc tuttuğun, hayır işleri yaptığın zaman, eğer bunları sırf Allah'ın
rızÂsını gozeterek yapmazsan, nifak uzere ve Allah’dan uzak olacağını bilmiyor musun? Şimdi Allah icin yapmadığın butun işlerin, butun sozlerin,
Âdî ve bayağı niyetlerin icin tovbe et. İnsanlara gosteriş icin, onların rızÂlarını almak icin amel yapıp, sonra da bunu Allah'ın kabûl etmesini istemek yakışır mı? Hırsı, şımarıklığı, azgınlığı ve dunyÂya duşkunluğu bırak. Sevincini ve neşeni biraz azalt. Biraz huzunlu ol. Cunku sen, huzun evinde ve duny hapishÂnesindesin. Rasûlullah dÂim tefekkur ederdi. Sevincleri az, huzunleri coktu. Az gulerdi. SÂdece başkasının kalbini ferahlandırmak icin tebessum buyururlardı."
Allah'ın sevgisinde samîmiyetin nasıl belli olduğu hususunda:
"Kulun Allah’ı sevmesinde samîmi olup olmadığı, başına bel ve musîbet geldiği zaman ortaya cıkar. Bela ve musîbet geldiğinde sabır ve sukûn hÂlini
muhÂfaza edebiliyorsa, o gercekten Allah’ı seviyor demektir. Musîbet ve fakirlik zamÂnında sebat gosterebilmek bu sevgiye delil ve alÂmet yapıldı.
Birisi Rasulullah efendimize;"Ben seni seviyorum." deyince; "Fakirlik icin bir elbise hazırla." buyurdu. Bir başkası gelip Rasulullah efendimize; "Ben Allah’ı seviyorum." deyince; "Bel icin elbise hazırla." buyurdu." Sabır ve tahammullerin karşılıksız kalmayacağına dÂir:
"Halinizden şikÂyette bulunmayın. Sabredin, feryad etmeyin. Doğruluk uzere devÂm edin. İsteyin, istemekte bıkkınlık gostermeyin. İcinde bulunduğunuz istenmeyen hÂllerden dolayı umitsizliğe duşmeyin. DÂim umitli olun. Birbirinize duşman değil, kardeş olun. Birbirinize buğz etmeyin.
Allah’a, rızÂsı icin yapılan sabırlar ve tahammuller, asl karşılıksız kalmaz. Onun icin bir Ân olsun sabrediniz, mutlaka, senelerce bu sabrın mukÂfÂtını
gorursunuz. Omru boyunca kahraman lakabıyla meşhûr olan, bu lakabı, bir Ânlık cesÂreti netîcesinde kazanmıştır. Allah Kur'Ân-ı kerîmde meÂlen; "Şuphesiz ki, Allah sabredenlerle berÂberdir." buyuruyor (Bakara sûresi: 2:153)
HayÂtı fırsat bilmeye dÂir:
"Hayatta olduğunuz muddetce, omru fırsat biliniz. Bir muddet sonra hayat kapısı kapanacak, bu dunyÂdan ayrılacaksınız. Gucunuz yettiği muddetce hayırlı işler yapmayı ganîmet biliniz. Tovbe kapısı acıkken ve elinizde bu imkÂn varken bunu fırsat biliniz. Tovbe ediniz. Du etmeye imkÂnınız varken, du ediniz. SÂlih kimselerle berÂber olmayı fırsat biliniz."
Kabir ziyÂretine dÂir:
"Kabirleri ziyÂret ediniz. SÂlih kimseleri de ziyÂret ediniz. Hayırlı işler yapınız. Boyle yaparsanız, her şeyiniz duzelir."
Gunahlardan sakınmak husûsunda:
"Mumin kimse kucuk gunahları da buyuk gorur. Rasulullah efendimiz; "Mumin kimse, gunahını dağ gibi gorup, kendi uzerine duşeceğinden korkar.
Munafık ise, gunÂhını burnu uzerine konan ve hemen ucan sinek gibi gorur." buyurdu."


Eserlerinden bÂzıları şunlardır :
1) El-Gunye li-TÂlibî Tarîk-ıl Hak: ÎmÂn, ibÂdet ve ahlÂkî konuları ihtiv eder.
2) El-FethurrabbÂnî vel-Feyz-ur-RahmÂnî: VÂzlarından meydana gelir.
3) Futûh-ul-Gayb: Bu eser vÂzlarından ve oğlu Abdurrezzak'a vasiyetinden meydana gelir.
4) El-FuyûzÂtu'r-RabbÂniyye fî EvrÂd-il-KÂdiriyye: Du ve virdlerden meydana gelir.
5) Mektûbat: On beş mektuptan meydana gelir.

ALTININ VAR MI?
Bir gun AbdulkÂdir GeylÂnî'ye; "Bu işe başladığınızda, bu yola adım attığınızda, temeli ne uzerine attınız? Hangi ameli esas aldınız da boyle
yuksek dereceye ulaştınız?" diye sordular. Buyurdu ki:
"Temeli sıdk ve doğruluk uzerine attım. Asl yalan soylemedim. Yalanı kÂğıda bile yazmadım ve hic yalan duşunmedim. İcim ile dışımı bir yaptım. Bunun icin işlerim hep rast gitti. Cocuk iken maksadım, niyetim, ilim oğrenmek, onunla amel etmek, oğrendiklerime gore yaşamaktı. Kucukluğumde Arefe gunu cift surmek icin tarlaya gittim bir okuzun kuyruğundan tutunup, arkasından gidiyordum. Hayvan dile geldi ve donup bana; "Sen bunun icin yaratılmadın ve bununla emrolunmadın." dedi. Korktum, geri dondum. Evimizin damına cıktım. Gozume, hacılar gozuktu. Arafat'ta vakfeye durmuşlardı. Anneme gidip;
"BeniAllahnın yolunda bulundur. İzin ver, Bağdad'a gidip ilim oğreneyim. SÂlih zÂtları ve evliyÂyı bulup ziyÂret edeyim." dedim. Annem sebebini sordu, gorduklerimi anlattım. Ağladı, kalkıp babamdan mîrÂs kalan seksen altının yarısını kardeşime ayırdı. Kalanını bana verip, altınları elbisemin koltuğunun altına dikti. Gitmeme izin verip, her ne olursa olsun doğruluk uzere olmamı soyleyip, benden soz aldı. "Haydi Allah selÂmet versin oğlum. Allah icin ayrıldım. Artık kıyÂmete kadar bir daha yuzunu goremem." dedi. Kucuk bir kÂfile ile Bağdad'a gitmek uzere yola cıktım. Hemedan'ı gecince, altmış atlı eşkıy cıka geldi. KÂfilemizi bastılar. Kervanı soydular. İclerinden biri benim yanıma geldi. "Ey derviş! Senin de bir şeyin var mı?" diye sordu. "Kırk altınım var." dedim. "Nerededir?" dedi. "Koltuğumun altında dikili." dedim. Alay ediyorum zannetti. Beni bırakıp gitti. Bir başkası geldi, o da sordu. Fakat, o da bırakıp gitti. İkisi birden reislerine gidip, bu durumu soylediler. Reisleri beni cağırttı. Bir yerde, kÂfileden aldıkları malları taksim ediyorlardı.
Yanına gittim. "Altının var mı?" dedi. "Kırk altınım var." dedim. Elbisemin koltuk altını sokmelerini soyledi. Sokup, altınları cıkardılar. "Neden bunu
soyledin?" dediler. "Annem, ne olursa olsun yalan soylemememi tembih etti. Doğruluktan ayrılmayacağıma soz verdim. Verdiğim sozde durmam lazım." dedim. Eşkıy reisi, ağlamaya başladı ve; "Bu kadar senedir ben, beni yaratıp,
yetiştiren Rabbime verdiğim sozu bozuyorum." dedi. Bu pişmanlığından sonra tovbe edip, haydutluğu bıraktığını soyledi. Yanındakiler de, "İnsanları soymakta, yol kesmede sen bizim reisimiz idin, şimdi tovbe etmekte de reisimiz ol" dediler. Sonra, hepsi tovbe ettiler. KÂfileden aldıkları malları sÂhiplerine geri verdiler. İlk def benim vesîlemle tovbe edenler, bu altmış kişidir."


ATEŞİN ODUNU YİYİP BİTİRDİĞİ GİBİ

AbdulkÂdir GeylÂnî'nin sohbetleri ile hasta gonuller şifa bulur, katı kalpler yumuşardı. İnsanların mÂnevî hastalıklarını tek tek bildirir, onları tedÂvî ederdi. Hasedin, kıskanclığın Allahın gazÂbına sebeb olacağını şoyle anlatır:
Ey mumin! Ne oluyor ki, seni, komşunu; yemede, icmede, giymede ve başka şeylerde kıskanır goruyorum. Bu nasıl iş? Bilmiyor musun ki, bu senin îmÂnını zayıflatır. MevlÂnın yanında kıymetin kalmaz. Seni, Allahın gazabına uğratır.
Rasulullah efendimiz; "Allah, hasetci kimse nîmetimin duşmanıdır," buyurdu." diye bildirmiştir.
Resûl-i ekrem bir hadîs-i şerîfte; "Ateş odunu yiyip bitirdiği gibi, haset de iyilikleri yer." buyurdu. Sen, haset ettiğin kimseyi, hangi ve ne hususta haset ediyorsun. Onun kısmeti icin mi, yoksa kendi kısmetin husûsunda mı haset ediyorsun? Eğer onu, Allahnın ona kısmet olarak verdiği şeyde haset
ediyorsan, ona haksızlık etmiş olursun. Haset ettiğin kimse, Allahnın kendisi icin takdir ve taksim ettiği nîmetin icerisinde bulunmaktadır. Sen onu, Allahnın bu ihsÂnından dolayı haset etmekle, ne kadar haksızlık ve cimrilik yaptığını, ne kadar akılsızlık ettiğini biliyor musun? Eğer onu, sana takdir edilenin onun eline gececeğinden endişe ederek kıskanıyorsan, bu senin cok cÂhil olduğunu gosterir. Cunku senin kısmetini başkası yiyemez. Muhakkak ki Allah sana zulmetmez. Allah senin icin takdir ettiğini, sana nasîb olarak verdiğini, senden alıp başkasına vermez.

BU İHTİYARI HİMÂYE ETSİN!.. Gavs-ul-a'zam bir gun, İmÂm-ı Ahmed bin
Hanbel'in kabrini ziyÂret etti. Yanında evliyÂdan bir cemÂat da vardı. Kabrin başında okudular. İmÂm-ı Ahmed bin Hanbel kabirden cıktı, elinde gomlek vardı. Gomleği verdi ve birbirlerinin boynuna sarıldılar. Sonra İmÂm-ı Ahmed; "Ey Seyyid AbdulkÂdir! Fıkıh, tasavvuf ile helÂlin, haramın ilmi sana muhtactır." buyurdu. Bir gece Rasûlullah efendimizi ruyÂda gordu. Bu
arada İmÂm-ı Ahmed bin Hanbel'i de gordu. Bir eliyle sakalını tutmuş, Resûlullah efendimizden ric ediyor ve; "Ey Allah Resûlu! Oğlun Muhyiddîn Seyyid AbdulkÂdir'e buyur da, bu zayıf ihtiyÂrı himÂye etsin." diyordu. Resûlullah efendimiz tebessum buyurarak: "Ey Seyyid AbdulkÂdir! Bu şeyhin ricÂsını kabûl et." buyurdu.
Resûlullah'ın emri ile, onun ricÂsını kabûl etti ve sabah namazını Hanbelîlerin namazgÂhında kıldı. HÂlbuki Hanbelî namazgÂhında imÂmdan başka kimse olmazdı. AbdulkÂdir-i GeylÂnî hazretleri oraya gelince, pek cok kimse de ardından gelip, mescidi doldurdu ve boş yer kalmadı. "Eğer Gavsul- a'zam hazretleri o gun, Hanbelî namazgÂhında hazır olmasaydı, Hanbelî mezhebi unutulacaktı." denilmiştir. Bundan sonra Hanbelî mezhebine gore ibÂdet etti.


SIRRU’L- ESRAR
Gercekten ilim; değeri anlatılanlar arasında en ustun şerefi taşımakta, en yuce mertebeye sahip olmakta, en pahalı ziynet olmakta, manen en ustun ticareti getirmektedir. Cunku Âlemlerin Rabbı olan Allah’ın (c.c) tevhidine ilimle erilir.
Nebileri, resûlleri tasdik edebilmekilimle olur.
Onlara salÂt ve selÂm olsun...
Âlimler, Allah’ın has kullarıdır; onları dinî ilimleri icin secti.Taşıdıkları fazilet meziyeti icabı ilim nûrunu onlara verdi.Onları halk arasından tercihle ayırdı.
Cunku onlar, nebilerin varisi, halifesi ve resûllerin halka efendi kıldığı kimselerdir.Aynı zamanda peygamberler icin, en iyi irfan duygusunu onlar
taşır. Hakk TeÂl ilim sahiplerini overken şoyle buyurur.
-“Sonra, kitabı oyle kimselere bıraktık ki, onları kullarımız arasından ayırdık... Onların bir kısmı nefsine zulmeder, bir kısmı orta halli gider- hataları ile sevapları eşit gecer- Bir kısmı da hayra koşar.” (Fatır,32)
Sonra... Peygamber S.A. efendimiz de o zatları overken şoyle buyuruyor:
-“İlim sahipleri; peygamberlerin varisleridir.Sema ehli onları sever.Denizdeki balıklar, kıyamete kadar onlar icin bağı diler.”
Allah-u TeÂlÂ, bir başka Âyet-i Kerimede ilim sahiplerini şoyle tavsif eder:
-“Ancak, Allah’tan Âlim kulları korkar.(Fatır, 28) (S.14)
“ Ruh-u Muhammedî, olanların ozu; kÂinatın evveli ve aslıdır.Buna işareten Peygamber S.A. efendimiz buyurur:
-“Ben Allah’tan; muminlerde benden...”
Allah-u TeÂlÂ, lÂhût Âleminde ve ha