Ibnu'l-Kayyim el-Cevziyye
Ismi ve Soyu

Ibnu'l-Kayyim el-Cevziyye'nin adi Muhammed, kunyesi Ebu Abdillah, lakabi Semsuddin, unvani Zur'i'dir. Babasinin adi Ebubekir ibnu Eyyub'dur. Sam'da dogdu. Babasi Cevziyye Medresesi'nin kayyimi oldugu icin kendisi Ibnu'l-Kayyim el-Cevziyye diye taninmistir.
Ilmi Tahsili ve Derecesi

Ogrenim hayatina babasindan aldigi derslerle baslayan Ibnu'l-Kayyim, Mecduddin Ebu Bekir ibnu Muhammed et-Tunusi ve Muhammed ibnu Ebi'l-Feth el-Ba'lebeki'den Arap dili ve edebiyati, Safii alimi Safiyyuddin el-Hindi'den Kelam ve Usul, Mecduddin Ismail ibnu Muhammed el-Harrani ile Takiyuddin ibnu Teymiyye'den Fikih okudu. Fikihta asil hocasi Ibnu Teymiyye olup onun bircok eserini bizzat kendisinden okuma imkani buldu. Ibnu'l-Kayyim bircok hocadan ders almis olsa da onun uzerinde en cok etkisi bulunan kisi 712 yilinda Misir'dan donmesinden olumune kadar (728) surekli beraber bulundu Ibnu Teymiyye olmustur. Hatta Ibnu'l-Kayyim'in ilmi birikim ve sohretini buyuk olcude Ibnu Teymiyye'ye borclu oldugu soylenebilir. Gercekten de bu ikisi ornegi az rastlanan bir hoca-talebe iliskisi sergilemislerdir. Ibnu'l-Kayyim, hemen her zaman hocasi Ibnu Teymiyye ile birlikte anilmakta ve ona olan asiri sevgi ve bagliligi ozellikle belirtilmektedir. Bu baglilik, hocasinin eserlerini tehzib ve goruslerini yayma konusundaki cabalarinda ve yazdigi eserleri buyuk cogunlukla hocasinin goruslerini aciklamasina hasretmesinde acikca gorulmektedir.
Ibnu'l-Kayyim, salt bir taklitci olmayip delile gore davranmayi ilke edinmekle beraber hocasi gibi genelde Hanbeli mezhebinin usul anlayisi cercevesinde hareket etmis, ozel olarak da Ibnu Teymiyye'nin gorusleri dogrultusunda tavir sergilemistir. Bunun icin Ibnu Teymiyye ile birlikte Selefiye ekolunun bayraktari kabul edilmistir.
Yeni Hanbelilik veya Selefilik diye adlandirilan akimin onde gelen ismi olmasi dolayisiyla Ibnu Teymiyye'nin Memluk idarecilerinden gordugu baskilar buyuk oranda talebesi Ibnu'l-Kayyim icin de soz konusudur. Gerek Ibnu Teymiyye'yle bulunmasi gerekse bazi gorusleri sebebiyle yoneticilerle arasinin pek iyi olmamasi sebebiyle Ibnu'l-Kayyim, biri Hz. Ibrahim (a.s.)'in kabrini ziyaret etmek amaciyla yolculuk yapilmasina karsi cikmasi yuzunden olmak uzere birkac defa hapsedilmistir. Hicri 726 yilinda Ibnu Teymiyye ile birlikte Dimesk kalesine hapsedilmis, muhtemelen Ibnu Teymiyye kadar tehlikeli gorulmedigi icin hocasinin olumunden sonra serbest birakilmistir.
Hafiz Ibnu Receb onun ilmi derecesi hakkinda sunlari soyler: "O butun Islami bilgilerde yetenekliydi. Fakat Tefsir kolunda onun bir benzeri yoktu. Usulu'd-Din konusunda da en yetkili kisilerdendi. Hadis, Hadis-Fikih ve hukum cikarmadaki inceliklerde ona denk biri goze carpmiyordu. Fikih, Usul-i Fikih, Arapca ve Kelam ilminde de ustun bir seviyeye ulasmisti. Tarikat ilmine ve tasavvuf ehli kisilerin isaret ve inceliklerine de haylice vakifti. Ben, Kur'an ve sunnetin ne demek oldugunu, inceliklerini ve iman gerceklerini ondan daha iyi bilen birini gormedim. O kusursuz, gunahsiz degildi. Ama ben bu ozelliklere sahip onun gibi birini gormedim."
Allame Zehebi (ol.748) de soyle der: "Ibnu'l-Kayyim, hadis metinlerini ve hadis ricalini bilmeye cok ilgi duyar, bunlarla cok daha fazla ilgilenirdi. Fikih incelemeleriyle de cok mesgul olurdu. Cok genis ve detayli bir sekilde yazarak Arapca dilbilgisini ogrenmekte, Fikih ve Hadis usulunde cok maharetliydi."
Ilmi Faaliyeti ve Metodu

Ibnu'l-Kayyim, Ibnu Teymiyye'nin baslattigi islah cabasina katki saglamayi, bu cabayi devam ettirmeyi hedeflemistir. Adalet ve toplum yarari temeline dayali dini ve ictimai islah projesi sayilabilecek bu cabanin esasini selefin yontemi olarak gordugu Kitap ve sunnetin hakemligine bas vurma, seriatin ruhunu anlama, toplumsal olgulari bu baglamda dikkate alip degerlendirme ve buna bagli olarak taklidin yol actigi fikri donuklukla mucadele etme olusturmaktadir. Bu noktada Ibnu'l-Kayyim ozellikle akidenin selef mezhebine donulmek suretiyle islahi, taklide karsi fikir hurriyetinin hakim kilinmasi, dini oyuncak haline getirenlerin uydurduklari hilelerle mucadele ve seriatin ruhunu anlama gibi hususlar uzerinde durmustur.
Ibnu'l-Kayyim'in yonteminin genel cizgileri "orta yol uzere olma", "gelenekcilik" ve "anlamcilik" olarak ifade edilebilir. Onun orta yolcu tutumunun sonuclari itikad, usul ve furua dair goruslerinde acikca gorulmektedir. Bu anlayisi Islam dinini diger dinler arasinda ve Ehli Sunnet'i diger mezhepler arasinda konumlandirirken de gostermistir. Ona gore Muslumanlar diger din mensuplari arasinda ortada olduklari gibi, Ehli Sunnet de diger mezhepler arasinda ortadadir.
Ibnu'l-Kayyim, bir islah iddiasiyla yola ciktigi icin onun fetvalarinda toplumsal bozulma noktalarini, doneminde ortaya cikan bidat ve hurafeleri tespit etme imkani bulunabilir. Bu tavir onun ayni zamanda selefi tutum ve yonteminin de tabii sonucudur. Nitekim kabir ziyaretinin esasen mesru oldugu kanaatini tasimakla beraber ozellikle bazi salih kisilerin kabrini ziyaret amaciyla yola cikilmasini caiz gormez.
Ibadet ve Takvasi

Hafiz ibnu Receb anlatiyor: "O, cok ibadet eden ve gecelerini cok uyanik geciren biriydi. Namazlari uzun ve huzur dolu olurdu. Her zaman zikreden, calisan, ugrasan biriydi. Onda Allah sevgisinin bir coskusu ve cezbesi, kullugun ozel bir hali vardi. Yuzunde ilahi huzura yonelme, yoksulluk, acizlik ve boynu bukuklugun nuru gorunurdu. Bu hal icinde ben onu baskasina benzemeyen bir insan olarak gordum. Bircok kez hacc yapti. Bir sure Mekke'de kaldi. Mekkeliler onun cok ibadet edisinin ve cok tavaf edisinin insani hayrete dusuren hallerini anlatmaktadirlar."
Allame Ibnu Kesir (ol. 774) de kendi tarih kitabinda soyle yaziyor: "Hafiz Ibnu'l-Kayyim cok sevimli bir insandi. Ne kimseye hased eder, ne eziyet eder, ne bir kimsenin ayibini ortaya cikarir, ne de bir kimsede kusur arardi. Ben onun en yakin arkadasi ve sevdigi biriydim. Bizim zamanimizda dunyada ondan daha fazla ibadet eden ve daha cok nafile ibadet yapan biri var miydi bilmiyorum? Namazini uzun uzun kilar, ruku ve secdelerini cok uzatirdi. Bazi kereler dostlari ona kizarlardi ama o bunu terk etmezdi. Sozun kisasi su ki o, genel olarak butun yonleriyle kendisine benzer kimse az olan biriydi."
Vefati

Hicri 13 Recep 751 (16 Eylul 1350)'de Carsamba gecesi vefat etti. Bir gun sonra ogle namazini muteakip Cami-i Kebir'de cenaze namazi kilindi ve Babu's-Sag'li mezarligina defnedildi. Allah rahmet eylesin ve derecesini yukseltsin.
Eserleri

Herhangi bir ilimde otorite sayilmasa da Kelam, Tefsir, Hadis, Fikih ve Usul-i Fikih'ta derinlesmis olan Ibnu'l-Kayyim'in kaynaklarda 100'e yakin eserinin adi gecmekte olup bunlarin onemli bir kismi gerek onun ilginc kisiligini, gerekse Hanbeli mezhebinin tarihi birikimini gun isigina cikarma yonunden cagimizdaki insanlarin istifadesine sunulmustur.
Onun eserleri metotlu olus ve tertipli yazilis bakimindan hocasi Hafiz Ibnu Teymiyye'nin eserlerinden daha ustundur. Bunun disinda onun kitaplarinda tasavvuf tatliligi, akici ifade ve insan ruhuna isleyicilik daha cok bulunmaktadir. Herhalde bu onun tabiatinin ve ruhi yapisinin bir sonucudur. Onun ruhi yapisinda celalden (otorite) cok cemal (hosgoru) vardir.
Eserlerinin cok olmasi nedeniyle hepsinin ismini zikretmemiz mumkun degildir. Ancak her ilmi disiplinde onemli olanlarin isimlerini zikretmekle yetinecegiz.
Akaid:
-el-Kasidetu'n-Nuniyye: Ehli Sunnet akaidine ait 3000 beyit icermektedir.
-er-Ruh: Agirlikli olarak ruya, olumle kiyamet arasindaki sure, kabir hayati ve ruh konusunu ele alir.
-Hidayetu'l-Hayara
Ahlak ve Tasavvuf:
-Medaricu's-Salikin
-Ravzatu'l-Muvakkiin 'an Rabbi'l-Alemin
-Ahkamu ehli'z-Zimme ve'l-Furusiyye
-Hukmu Tariki's-Salat
Tefsir:
-et-Tibyan fi Aksami'l-Kur'an
-Esmau'l-Kur'an
-Tefsiru'l-Fatiha
-Tefsiru'l-Muavvezeteyn
Hadis:
-Tehzibu Sunen-i Ebi Davud
-el-Menaru'l-Munif
Zadu'l-Mead:
Hz. Peygamber (s.a.s.)'in hayati, gunluk yasayisi ve uygulamalarindan cikarilan dini, ahlaki, hukuki vb. hukumlerinin yer aldigi ansiklopedik mahiyette bir eserdir. Eser, Siyer, Hadis, Fikih, Kelam, Tasavvuf ve ihsan kitabidir. Amel ve islah bakimindan Ihyau Ulumi'd-Din'den sonra belki de boyle cok yonlu bir kitap yazilmamistir.
Kaynaklar:
1.Islam Ansiklopedisi, TDV, C. 20, sh. 109-117
2.en-Nedvi, Islam Onderleri Tarihi, C. 2, sh. 425
Kaynak: Vahdet dergisi
__________________