EvliyÂnın buyuklerinden ve muslumanların gozbebeği olan yuksek Âlimlerden. Seyyid olup insanları Hakka dÂvet eden, doğru yolu gostererek saÂdete kavuşturan ve kendilerine "Silsile-i aliyye" denilen buyuk Âlim ve velîlerin on beşincisidir. Muhammed BÂb SemmÂsî ile Emîr KulÂl'in talebesidir. İsmi, Muhammed bin Muhammed'dir. BehÂeddîn ve ŞÃ‚h-ı Nakşibend gibi lakabları vardır. Allahu teÂlÂnın sevgisini kalplere nakşettiği icin, "Nakşibend" denilmiştir. 1318 (H.718) senesinde BuhÂrÂ'ya beş kilometre kadar uzakta bulunan Kasr-ı ÂrifÂn'da doğdu. 1389 (H.791)'da Kasr-ı ÂrifÂn'da Rebî'ul-evvel ayının ucunde Pazartesi gunu vefÂt etti. Kabri oradadır. İslÂm Âlimlerinin en meşhûrlarından olup, tasavvufta en yuksek derecelere ulaşmıştır. ZamÂnında ve kendinden sonraki asırlarda onun sebebi ile pekcok insan, hidÂyete, doğru yola kavuşmuştur.

ZamÂnının buyuk velîlerinden Muhammed BÂb SemmÂsî, henuz o doğmadan Kasr-ı ÂrifÂn'a gelmişti. Bu gelişinde, burada bir buyuk zÂtın kokusu geliyor. Bu beldede buyuk bir velî yetişecek diyerek işÃ‚ret etmiş, tarîkatın imÂmı olacak emsÂlsiz bir zÂtın buradan zuhûr edip ortaya cıkacağını talebelerine ve sevenlerine mujdelemişti. Daha sonra babası Seyyid Muhammed BuhÂrî şoyle anlattı: "Oğlum BehÂeddîn'in doğmasından uc gun sonra, HÂce Muhammed BÂb SemmÂsî hazretleri, butun talebeleri ile Kasr-ı ÂrifÂn'a gelmişti. Ben kendisini cok sever ve muhabbet beslerdim. Kasr-ı ÂrifÂn'ı teşrif edince, yeni doğan oğlum BehÂeddîn'i alıp huzûruna gotureyim ve himmet, mÂnevî yardım isteyeyim, boylece feyze kavuşur dedim. Bu niyetle BehÂeddîn'i kucağıma alıp, HÂce Muhammed BÂb SemmÂsî hazretlerinin huzûruna goturdum. HÂce Muhammed BÂb SemmÂsî, BehÂeddîn'i elimden alıp, bağrına bastı ve; "Bu yavru, benim oğlumdur. Ben bunu, mÂnevî evlÂtlığa kabûl ettim." buyurdu. Sonra yuzunu talebelerine cevirip, aralarında en meşhûru olan Seyyid Emîr KulÂl'e şoyle dedi: "Size, bu yerde bir buyuk zÂtın kokusu geliyor derdim. Şimdi bu tarafa gelirken de, buraya yaklaştığımızda size once duyduğum koku iyice arttı demiştim. Hakîkat şudur ki, size bahsettiğim mubÂrek zÂt doğmuştur. İşte o mubÂrek koku, bu melek yavrunun kokusudur. Bu yavru, buyuk bir zÂt olsa gerektir." buyurdu. Boylece henuz daha uc gunluk cocuk iken, zamÂnının en buyuk evliy ve murşid-i kÂmili olan HÂce Muhammed BÂb SemmÂsî hazretlerinin mujdesine, himmetine ve feyzine kavuştu. Henuz daha kucuk yaşta iken, evliyÂlığa Âit yuksek nûrlar ve eserler temiz alnında acıkca gorunur, hidÂyet ve irşÃ‚d, hakkı bulma ve yol gosterme nişanları yuksek simÂsından belli olurdu.

Annesi şoyle anlatmıştır: "Oğlum BehÂeddîn dort yaşında iken, evimizde yavruluyacak bir inek vardı. BehÂeddîn, doğumuna bir muddet daha olan bu ineği gostererek, oyle anlıyorum ki, bu inek beyaz başlı bir buzağı doğuracaktır dedi. Birkac ay sonra inek, dediği gibi bir buzağı doğurdu."

BehÂeddîn BuhÂrî hazretlerinin ilk hocası, daha doğar doğmaz kendisini mÂnevî evlÂtlığa kabûl eden ve hakkında cok mujdeler veren HÂce Muhammed BÂb SemmÂsî'dir. Once ondan istifÂde etti. Sonra bu hocası, onun yetiştirilmesini en meşhûr talebesi Seyyid Emîr KulÂl'e havÂle etti. Yedi sene Seyyid Emîr KulÂl'in sohbetine devÂm etti. Sonra da onun izni ile MevlÂn Ârif DikgerÂnî'nin sohbetine devÂm etti. Yedi sene de onun yanında kaldı. Bundan sonra Kusam Şeyh ve Halîl AtÂ'nın sohbetlerinde bulundu. Bir muddet de Halîl AtÂ'nın yanında kaldı. Ayrıca MevlÂn BehÂeddîn KışlÂkî'den hadîs ilmini oğrendi. Sonra, AbdulhÂlık GoncduvÂnî hazretlerinin rûhÂniyetinden feyz aldı. Uveysî olarak yetiştirildi. Boylece tasavvufda ve diğer ilimlerde cok iyi yetişti. Bu tahsil devresini ve tasavvufta yetişmesini bizzÂt kendisi şoyle nakletmiştir:

"Cocukluktan bulûğ cağına kadar, buyuk hocam Muhammed BÂb SemmÂsî'nin sohbetinde bulundum. On sekiz yaşına girdiğim sırada, dedem beni evlendirmek istedi. Hocam Muhammed BÂb SemmÂsî'yi duğunume dÂvet etmek icin beni SemmÂs'a gonderdi. SemmÂs'a varıp hocamı gormekle şereflendim ve elini optum. Sohbetinin bereketinden bende oyle bir hÂl hÂsıl oldu ki, devamlı hocamın sohbetine can atıyordum. O gece kalbimdeki bu arzu ve istek ile gece yarısından sonra kalkıp abdest aldım ve hocamın mescidine gidip, iki rekat namaz kıldım. Başımı secdeye koyup cok du ettim. Dilimden şu du cıktı: "Allah'ım, bana bel yukunu cekmeye kuvvet ver. Mihnet ve muhabbetini cekmeye tÂkat, guc ver." Sabah olunca hocamın huzûruna vardım. Bana bakıp, gece olup bitenleri soyledikten sonra; "EvlÂdım, duÂda; "Y Rabbî, rÂzı olduğun şeyi bu zayıf ve gucsuz kuluna, fazlın ve kereminle ihsÂn et." demelidir. Cunku Allahu teÂlÂnın rızÂsını kazanan kimseye bel gelmez. Eğer Allahu teÂlÂ, hikmet-i ezelîsiyle sevdiği bir kuluna bel gonderirse, kendi inÂyetiyle o kuluna kuvvet ve tahammul ihsÂn eder ve o belÂya tutulmasının hikmetini bildirir. Bel istemekte gucluk vardır." buyurdu.

Daha sonra sofra kurulup, yemek yendi. Hocam, sofrada bir somun ekmeği alıp verdi. Ekmeği cekinerek aldım. Bu cekingenliğimi gorup; "Ekmeği almakta cekiniyorsun. Fakat bu ekmek, yolda lÂzım olacaktır." buyurdu. NihÂyet dÂvetimiz uzerine talebeleriyle birlikte koyumuz Kasr-ı ÂrifÂn'a gitmek uzere yola cıktık. Ben, hocamın bindiği hayvanın uzengileri yanında yuruyordum. Rûhum zevkle dolmuş olduğundan kalbimde hicbir duny duşuncesi yoktu. Aşk ve şevkle dolu olan kalbim heyecanla carpıyordu. Allah sevgisinden başka her şey kalbimden cıkmıştı. Bu sırada kalbim dunyÂya meyledecek olsa, hocam hemen; "Kalbini ayrılıktan koru." buyururdu. Hocamın bu kerÂmetini ve keşfini gordukce, muhabbetim kat kat artıyordu. Yolumuz bir koye uğradı. O koyde hocamın dostlarından biri bizi karşılayıp evine dÂvet etti. Hocam da bu dÂveti kabûl edip, o zÂtın evine indi. Ev sÂhibinin, mahcûbiyetinden ızdırap icinde yuzu kızardı. Bu hÂlini goren hocam, o kişiye; "Senin ızdırabının sebebi nedir?" dedi. O da; "Efendim, size yemek ikrÂm etmek istiyorum, fakat sutten başka bir şeyim yoktur." dedi. Bunun uzerine hocam bana; "BehÂeddîn, sana verdiğim ekmeğe ihtiyac hÂsıl oldu. O ekmeği ver." dedi. Ekmeği cıkarıp verdim. Ev sÂhibi de sutu getirip sofraya koydu. Ekmeği sute batırarak yedik ve hepimiz doyduk. Bu kerÂmeti karşısında hocamıza hayranlığımız arttı. Sonra kalkıp yolumuza devÂm ettik."
__________________