Hz. İbrahim, Tevrat’ta bahsi gecen Abram peygamber olup, Kur’an (6, 74)’a nazaran, Azar’in oğludur ve bu Azar ismi, kuvvetli bir ihtimal ile, uşağının adı olan „Elazar“dan alınmadır. İbrahim’in ecdadının Tevrat’taki isimleri olan İbrahim b. Tareh b. Nahur b. Sarug b. Argu b. Falag b. Gaber b. Şalih b. Kinan b. Arfahşez b. Sam b. Nun,Taberi ve İbnu’l-Esir’de zikredilmektedir.

Abram b. Terah b. Nahor b. Seruc b. Reu b. Peleg b. Eber b. Şelah b. Kinan b. Arpakşad b. Sam b. Nun, Tevrat, Tekvin, 11, 10-26’dekine tamamiyle uymaktadır; yalnız Kinan adının, Tevrat, Tekvin, 5, 12’den alınarak bu secereye idhal edilmiş olması muhtemeldir. Tevrat (Tekvin,11, 28)’ta anlaşıldığına gore, İbrahim, Kildanilerin Ur şehrinden dunyaya gelmiştir.

Rivayet edildiğine gore, İbrahim dunyaya geliş zamanı yaklaşınca, zamanın yıldızlar ilmiyle uğraşan, kahin muneccimleri Nemrud’a gelerek ona: Senin bulunduğun diyarda İbrahim adlı bir ğocuğun doğacağını oğrenmiş bulunuyoruz. Bu cocuk buyuyunce dininizde ayrılıklar yaratacak, putlarınızı, kırıp dokecektir. Sizi uyarıyoruz, derler. Nemrud’un emriyle bulunduğu diyarda gebe kadınları nezaret altında bulundurmuştu. Bu nezaretten ancak İbrahim’in annesi kurtulmuştu. Sebebine gelince, Nemrud’un adamları, bu kadını muayene ettiler, gebeliği hakkında hic bir netice elde etmeden cekilip gittiler. Nemrud o sene icinde doğan butun cocukları oldurmuştu. İbrahim’in anasını doğum ağrıları tutunca, gece vakti yakınında bulunan bir mağaraya giderek cocuğunu herkesten habersiz orada doğurur. Cocuğu sarıp sarmalar, mağranın giriş yerini adamakıllı kapayarak, cocuğunu yalnız başına Allah’a amanet ederek evine doner. Kocasına doğum yaptığını dahi soylemez. Sonraları sık sık kimseye gorunmeden mağraya giderek, cocuğunu yoklar ve emzirir.

İbrahim, daha pek kucuk yaşta iken, şahsi bir takım tecrubeler neticesinde Allahın varlığını tanımış idi ki, Kur’an’ın En’am suresinin 74-79. ayetlerinde şoyle gecmektedir: 74. İbrahim, babası Azer’e: Birtakım putları tanrılar mı ediniyorsun? Doğrusu ben seni de kavmini de apacık bir sapıklık icinde goruyorum, demişti. 75. Boylece biz, kesin iman edenlerden olması icin İbrahim’e goklerin ve yerin melekutunu gosteriyorduk. 76. Gecenin karanlığı onu kaplayınca bir yıldız gordu, Rabbim budur, dedi. Yıldız batınca, batanları sevmem, dedi. 77. Ay’ı doğarken gorunce, Rabbim budur, dedi. O da batınca, Rabbim bana doğru yolu gostermezse elbette yoldan sapan topluluklardan olurum, dedi. 78. Guneşi doğarken gorunce de, Rabbim budur, zira bu daha buyuk, dedi. O da batınca, dedi ki: Ey kavmim! Ben sizin (Allah’a) ortak koştuğunuz şeylerden uzağım. 79. Ben hanif olarak, yuzumu gokleri ve yeri yoktan yaratan Allah’a cevirdim ve ben muşriklerden değilim.

Aynı rivayetleri, ibrani dilinde yazılmış Şebet musar isimli kitapta (Smyrna, sa.109-111) ve Sefer hayyaşar (Nuh faslı)’da buluyoruz. İbrahim ile Nemrud arasında vuku bulan ve kısmen, ibrani edebiyatında da yer alan mucadelelere mutealik muhtelif kıssalar arasında (al-Salabi, sa. 45-47 ve al-Kisa’i, sa. 125-140) ve Kur’an (21, 57-70)’a dayanan şu aşağıki menkıbeyi zikredelim:

Bir gun İbrahim’in kavmi, Allaha kurban kesmek uzere, şehirden cıktı. İbrahim, keyifsiz olduğunu bahane ederek, şehirde kaldı. Eline bir balta alıp, ustu yiyecekler ile dolu masaların bulunduğu puthaneye gitti. „Nicin yemiyorsunuz?“ diye sorduktan sonra, putlardan birinin elini, okekinin ayağını, ucuncusunun de kafasını kesti. Baltayı en buyuk putun eline verdi ve butun yemekleri onun onune koydu. Şehir halkı, geri donduklerinde, bu hali gorunce, İbrahim’den hesap sordular; o da, cevap olarak dedi ki: „Doğrusunu isterseniz, bu işi yapan, en buyukleridir; eğer, konuşabilirlerse, sorun!“ Bunun uzerine, ahali: „Biliyorsunuz ki, konuşmazlar.“ diyince, İbrahim: „Demek, Allahtan gayri oyle şeylere tapıyorsunuz ki, size ne faydası, ne de zararı dokunabilir, oyle mi? Size de, ibadetinize de yazıklar olsun!“dedi.

Bunun uzerine Nemrud, İbrahim’i oldurmeğe karar verir. Kavmine hitaben de, „Putlarınıza yardımcı olun, İbrahim’i ceza olarak, ateşe atın.“der. İbrahim icin ateş yakılır. İbrahim’i ateş yığının uzerine koyduklarında, gaipten bir ses ateşe „Ey ateş! İbrahim’e karşı soğuk ol, selametli ol!“diye seslenir. İbrahim ateşin icinde, uc veya yedi gun kaldıktan sonra, sağ ve salim cıktı. Nitekim, Nemrud tamamen mağlup olduktan sonra, İbrahim Halil (Allahın dostu) unvanını alarak, maiyeti ile birlikte, Ur şehrini terkedip, firavunların diyarı olan Mısır diyarına goc etmişlerdi.
Mısır’da İbrahim’in guzel zevcesi Sara (Sare)’ın guzelliğini duyan Firavun, İbrahim’e haber salarak Sara ile birlikte yanına gelmelerini emretmişti. İbrahim Sara ile birlikte Firavun’un huzuruna cıkarıldı. Firavun ona: „Yanında bulunan bu kadın kimdir?“diye sordu. İbrahim „kızkardeşimdir“ cevabını verdi. Firavun İbrahim’e: „Onu susle ve bana gonder“der. İbrahim caresiz Sara’yi susleyerek Firavun’a gonderir. Sara Firavun’un yanına girince, Firavun, Sara’ya dokunmak isteyince, eli tutmaz oldu ve ancak Sara’yi serbest bıraktıktan sonra, iyileşti. Bunun uzerine Firavun kendi cariyelerinden Hacer’i Sara’nın yanına katarak birlikte İbrahim’e gonderir. Boylece Sara Hacer’le birlikte İbrahim’in yanına doner.

Filistin’de, İbrahim soğuk ve berrak suyu olan bir kuyu kazdı. Ahalinin yaptığı fena muameleler neticesinde, İbrahim oradan ayrılmak mecburiyetinde kaldı; o gidince de, su cekildi. Ahali arkasından koştu ve geri donmesini rica etti. Fakat İbrahim bu ricayı reddetti; kendilerine 7 dişi kuzu verdi (Tekvin, 21, 30). Bu kuzuları kuyunun başına bırakırlarsa, suyun tekrar cıkacağını soyledi. Hayz halinde bulunan bir kadın kuyudan su cekince, su tamamen cekildi. İbrahim, 80 yaşında olduğu halde, Kadum koyunde kendi kendini sunnet etti. Taberi (c.1,sa.201-202)’ye gore, İbrahim 200 yaşında vefat etmiştir. Bir rivayete gore de, İbrahim 175 yaşında oldu ve Habrun’daki ecdat makberesinde Sara’nın yanında gomuldu.

Kaynak: Tevrat, Tekvin,12,10-20.
Taberi (M.839-923), Tarih-i Taberi, c.1, sa.141-160, E.O.Y.
İbnu’l-Esir (M.1160-1234), El-Kamil, c.1, sa. 87-95, B.Y.
İslam ansiklopedisi, Leyden tabı ma.İbrahim, M.E.B.Y
__________________