52. "Sen de tekrar dirilmeyi tasdik edenlerden misin?" derdi.

53. "Gercekten biz, olup bir toprak ve kemik yığını hÂline geldikten sonra mı, biz mi hesaba cekileceğiz?"

54. Konuşan o kimse, yanındakilere, "Bakar mısınız, hÂli ne oldu?" der.

55. Kendisi de bakar ve onu cehennemin ortasında gorur.

56. Ona şoyle der: "Allah'a andolsun, neredeyse beni de helÂk edecektin."

57. "Rabbimin nimeti olmasaydı, mutlaka ben de cehenneme konulanlardan olmuştum."

58,59. "Nasıl, ilk olumumuzden başka olmeyecek miymişiz?(5) Bize azap edilmeyecek miymiş?"

(5) Buradaki "ilk olum" ifadesi, ikinci bir olumun gercekleşeceğini ifade etmez. Muşrikler, olup yok olacaklarını, bir daha diriltilmeyeceklerini iddia ediyorlardı. Onlara en buyuk elem ve ızdırap kaynağı olum idi. Kısaca onların gozunde olum, elem, ızdırap ve azabın sembolu idi. O yuzden, "oldukten sonra yok olup gideceğiz. Bir daha dirilmek ve Muhammed'in iddia ettiği gibi azap gormek yok" anlamına gelmek uzere, "İlk olumumuzden başka olum yok diyorlardı."
60. Şuphesiz bu (cennetteki nimetlere ulaşmak) buyuk bir başarıdır.

61. Calışanlar boylesi icin calışsınlar!

62. Ziyafet olarak bu mu daha hayırlı, yoksa zakkum ağacı mı?

63. Şuphesiz biz onu zalimler icin bir imtihan aracı kıldık.(6)

(6) Muşrikler, cehennemde "zakkum" denen bir ağacın olduğunu işitince, "Ateş ağacı yakar. Boyle bir ağac olamaz", diyerek bunu inkÂr ettiler. Allah'ın, dilerse ateşte yanmayan bir ağac yaratabileceğini duşunemediler. Boylece zakkum ağacı, iman edip etmemeleri noktasında muşrikler icin bir imtihan vesilesi olmuştu.
64. O, cehennemin dibinde biten bir ağactır.

65. Onun meyveleri sanki şeytanların kafalarıdır.(7)

(7) Şeytanların nasıl birer varlık oldukları insanlarca bilinmemekte ise de, onların cirkin ve zararlı varlıklar olduğu zihinlerde yer etmiş bir gercektir. İşte zakkum meyvesinin de cirkin ve zararlı olduğunu ifade etmek acısından boyle bir benzetme yapılmıştır.
66. Cehennemlikler ondan yiyecekler ve onunla karınlarını dolduracaklardır.

67. Sonra onlar icin bunun ustune kaynar sudan karışık bir icecek vardır.

68. Sonra onların donuşleri mutlaka cehennemedir.

69. Cunku onlar babalarını sapık kimseler olarak buldular.

70. Kendileri de onların izinden koşa koşa gitmektedirler.

71. Andolsun, onlardan once, evvelkilerin coğu da sapmıştı.

72. Andolsun, biz onlara da uyarıcılar gondermiştik.

73. Bak, uyarılanların sonu nasıl oldu!

74. Ancak Allah'ın ihlÂslı kulları başka.

75. Andolsun, Nûh bize dua edip seslenmişti. Biz ne guzel cevap vereniz!

76. Onu ve ailesini o buyuk sıkıntıdan kurtardık.
__________________