Zikrin Psikolojik Faydaları

Her ceşit ibÂdet ve zikir, insanı Rabbine yaklaştırır. Kendisinin O'nun koruma ve gozetiminde olduğu duygusunu verir; bağış umudu guclenir, icinde gonul rahatlığı oluşur, ustune sekînet ve huzur iner. "İyi bilin ki kalpler, ancak Allah'ın zikriyle tatmin olur, huzur bulur." (13/Ra'd, 28) "Allah'ı cok zikredin; umulur ki bu sÂyede kurtulursunuz." (62/Cum'a, 10). Rasûlullah (s.a.s.) da, Allah'ı zikretmenin insanın icinde huzur ve sukûnet yaydığını dile getirmiştir: “Bir topluluk Allah’ı zikretmek uzere otururlarsa, melekler onları kuşatır, rahmet onları kaplar, uzerlerine sekine (huzur, feyiz) iner ve Allah onları yanındakilere (meleklere) zikreder.” (Muslim, Zikir 25, 30, hadis no: 2689, 2700, 4/2069; Tirmizî, DeavÂt 7, hadis no: 3375)

İnsanın huzur ve sukûna erebilmesi icin, mutlaka vucudun kontrol mekanizması durumunda olan kalbin mutmain olabilmesiyle mumkundur. Bunun icindir ki, karaktersiz, kişiliksiz, renksiz kişiler, ya da iki yuzlu, iki kişilikli, cifte standartlı olan yahûdiler, Allah'ı yeterince zikretmez, gerektiğinden cok az zikrederler (4/NisÂ, 142). Allah'ı zikretmeyen kÂfir veya gÂfiller, dunyada da ıstırap ve stresden, bunalım ve şikÂyetlerden kurtulamaz, huzûr-ı kalp denilen saÂdeti yakalayamaz. Ve esas mutluluğun Âhirette olduğunu bilen ve unutmayanlar icin, bu istekleri de zikir sÂyesinde olacaktır: "... Allah'ı cok zikreden erkekler ve zikreden kadınlar icin Alla bir mağfiret ve buyuk bir mukÂfat hazırlamıştır." (33/AhzÂb, 35) Şeytanın vesvese ve tuzaklarına, haramları guzel gosterip mu'mine Allah'ı ve kendisinin muslumanlığını unutturmasına karşı en etkili silÂh; kişinin diliyle, kafasıyla, gonluyle ve her organı aracılığıyla yaptığı eylemleriyle zikretmektir.

Allah'ın zikri, kulunu kendine yaklaştırır, onu gozetimine alır, nimet ve rızÂsıyla doları, kendini guven ve huzur duyguları kaplar. Zikir, kesinlikle ruhu canlandırır. Allah'ın rızÂsı ve bağışı yolunda umudunu guclendirir, rahatlama ve mutluluk duyguları verir. Rasûl-i Ekrem (s.a.s.): “Allah’ı zikredenle zikretmeyen, diri ile olu gibidirler.” (BuhÂrî, DeavÂt 67) Zikir, stres ve kaygıya sebep olan anlayış ve psikolojiyi giderir. Kalp, Âdeta Allah'ı zikretmek icin yaratılmıştır. Zikir, kalbin kasvetini, katılık ve karanlığını giderir; Gam ve kederi, huzun ve tasayı, gonul darlığı ve can sıkıntısını dağıtır. Allah'ı zikreden insan, nimetlerin farkına varıp şukreden insandır, zikir ve şukru yuzunden anlaşılan, devamlı tebessum icinde olan kimsedir.

Kalplerin ancak Allah'ı zikretmekle tatmin olabileceğini bildiren Ra'd sûresi 28. Âyetini acıklarken, Bayraktar Bayraklı şunları soyler: "Âyette yer alan "zikir" kavramı, Allah'ı anmak ve duşunmek mÂnÂlarını ifade etmektedir. İnsanın Allah'ı duşunmek uzere yoğunlaşması, kalpte bazı değişimleri meydana getirmektedir. Bu değişimlerin en onemlisi, en dirini ve en kalitelisi, tatmin denen doyum merhalesini yakalamasıdır. "Kalp", gelişme ve değişme sureci icinde daima yeni merhalelere gecer ve gecmeye de Âşıktır. Doyuma ulaşmadan, onu daha aşağı bir seviyede tutmak ve onu orada hapsetmek, ona yapılacak en buyuk zulumdur. MÂnÂsı değişim olan "kalp", daima daha şerefli merhalelere uzanarak huzurunu bulacaktır. Madde Âleminde duyulacak olan lezzet ve doyumun otesinde daha kaliteli lezzet ve doyumların olduğunu kalp bilir ve daima onlara sevdÂlı olduğunu insana hissettirir. Kalp ile akıl, beraberce ilÂhî bilgi ve ilÂhî nur sÂyesinde bu merhaleleri aşmak isterler. Bu merhalelerin en sonu, Allah'ı duşunerek varılan doyum noktasıdır. Kalp o noktada bir karara ulaşır. Butun değişimlerden gecerek değişmeyene ulaşma merhalesi dediğimiz bu mertebe, mutluluğun en son noktası olmaktadır."

Zikir, kalpleri doyuran, iştahların ac gozluluğunu gideren, susuzları suya kandıran, akılları hedefine ulaştıran bir ibÂdettir. Zikir kul icin uyanıklılıktır, şuurdur, bilincli olmaktır. Zikir takvaya ulaştırır, takvayı oğretir, takvaya arkadaş eder. Zikir şuurları diri tutar, gonulleri gafletten korur. Zikir ilactır, zikir iksirdir, zikir Âb-ı hayattır, zikir canlara can katan merhemdir. Zikir yoksullukları kanaat zenginliğine, yalnızlıkları ebedi ve bitmez dostluğa, mahrumiyetleri ilÂhí ilgiye donuşturur. Zikir dunyalık korkuları giderir, endişeleri umuda cevirir, hayalleri goturur; onun yerine solmaz gercekleri yerleştirir. Zikir boş kuruntular (umniyye) yerine Allah’ı bilme, takdir etme, onunde kul gibi eğilme ve O’ndan isteme cesareti arama umidini verir.

İnsan, zikir sÂyesinde, ic dunyasında oluşan huzur, sukûnet, doygunluk, tatmin ve ilÂhî aydınlığın yardımıyla, hayatın gecici ve iğreti cemberini yarıp zorlukları aşarak, geldiği yer olan baba vatanı Cennet'e geldiği gibi saf ve temiz bir şekilde geri donme imkÂnını elde eder. Zikirle insan ayrı bir guc ve olgunluk kazanır. Allah'ın da insanı zikretmesi, ancak kişinin gereği gibi Allah'ı zikretmesiyle mumkun olacaktır (2/Bakara, 152). İnsan, Allah'ı zikretmez, unutursa; Allah da onları terkeder, hidÂyet ve rahmetini keser; yani mecÂzi anlamda Allah da onları unutur: "Onlar Allah'ı unuttular, Allah da onları unuttu!" (9/Tevbe, 67)

Zikir ceşitlerinin en ustunu, Kur'an okumaktır. Bu yuzden, kalbin temizlenmesinde, psikolojik problemlerinin cozumunde ve ruhun şifa bulmasında buyuk yeri vardır. "Biz Kur'an'dan mu'minlere şifa ve rahmet olan şeyler indiriyoruz. ZÂlimlerin ise ancak husrÂnını/ziyanını artırır." (17/İsrÂ, 82)

"Ey insanlar! SizeRabbinizden bir oğut, gonullerindekine bir şifÂ, mu'minler icin bir hidÂyet ve rahmet gelmiştir." (10/Yûnus, 57) "... De ki: 'O, iman edenler icin hidÂyet/doğru yolu gosteren bir kılavuzdur ve şifÂdır. İman etmeyenlere gelince, onların kulaklarında bir ağırlık vardır ve Kur'an onlara kapalıdır..." (41/Fussılet, 44)

Gunahların bağışlanması, Cehennemden kurtulmak, Cennete girmeyi başarmak icin Kur'an okumanın faziletini ortaya koyan hadisler, gunahkÂrlık duygusundan doğan nefisteki stresten kurtulmak icin, Kur'an'ın cok onemli bir ilac olduğunu gosteriyor. Kur'an, yalnızca gunahkÂrlık hissinden dolayı insanın icinde oluşan gerginliğin değil; aklî ve psikolojik bunalımlar ve ruhî rahatsızlık durumlarının hepsi icin bir ilactır. Kur'an, kalplerde olanın, gonullerdeki şuphe ve aşırılıkların şifasıdır.

Onda hakkın bÂtılı nasıl giderdiğinin, eşyayı olduğu gibi gormeyi sağlayan bilgi, duşunce ve kavramayı bozan şuphe hastalıklarını nasıl yok ettiğinin acıklaması vardır. Onda hikmet, korkutma, ozendirme ve kalbin iyi olmasını sağlayacak ibret alınması gerekli şeyleri hikÂye etme yollarıyla guzel oğut verme vardır. Kalbi kendisine yararlı şeylere teşvik eder, zararlı olacak şeylerden uzaklaştırır. Kalp, daha once yanlışın bağımlısı, doğrunun duşmanı olsa bile, boylece doğruyu sever, yanlıştan nefret eder.

Kur'an, bozuk irÂdenin nedeni olan hastalıkları giderir. Kalp duzelince, irÂde de duzelir, yaratıldığı hale, fıtrata doner. Ayrıca beden de normal haline kavuşur. Vucudun, gelişim ve guclenmesi gibi kalp de, temizleyici ve guclendirici olmaları sebebiyle iman ve Kur'an'la beslenir. Kalbin gelişmesi, bedenin gelişmesi gibidir.

Musluman, Allah'ın zikrine devam ettiği zaman, kendisinin Allah'a yakın, O'nun himayesi ve gozetiminde olduğunu hisseder; bu durum da, icinde metÂnet ve guce bağlı bir şuur ile guven, dinginlik ve mutluluk duymasına neden olur. Allah'ın zikri, insanın gonlunde guven ve tatmin hissi uyandırdığı icin, hayatın sıkıntı, zahmet ve tehlikelerinin onunde zayıflık, ve Âcizlik duyulduğu ve hicbir guvence ve yardımcı bulunamadığı zamanda, insanın hissettiği stresin ilacı olmaktadır. "Kim Benim zikrimden (Beni zikretmekten) yuzcevirirse, şuphesiz onun sıkıntılı bir hayatı olacaktır (onun dar bir gecimi, gecim sıkıntısı vardır)." (20/TÂhÂ, 124)

Başta namaz olmak uzere butun ibÂdetler, zikirdir veya zikre yardımcı birer unsurdurlar. Namaz kılan kişi, namazda, her biri birer zikir olan tekbir getirmekte, Kur'an okumakta, tesbih etmekte, Allah'a hamd u sen etmektedir. "... Bana ibÂdet/kulluk et; Beni zikretmek icin namaz kıl." (20/TÂhÂ, 14)


Zikretmeyenler, ya da zikirden yuz cevirenler ebedî aclığa, doyumsuzluğa, mutsuzluğa, sıkıntılı bir hayata ve yalnızlığa mahkûmdurlar. Kur’an; bedenin, kalbin ve toplumun mutluluğunu şu veciz ifadeyle ortaya sermektedir: “Dikkat edin, kalpler ancak Allah’ın zikriyle tatmin olur (doyar).” (13/Ra’d, 28)

“İman edenlerin Allah Allah’ı zikretme ve O’ndan inen hak/gercek icin kalplerinin saygıyla yumuşaması zamanı daha gelmedi mi?...” (57/Hadîd, 16)
Kavram Tefsiri
__________________