Aşağıdaki bilgiler, seyyid Abdulhakîm bin Mustaf efendi "rahmetullahi aleyh"in (Sefer-i Âhıret) risÂlesinden alınmışdır. Bu risÂle basılmamışdır:
ÎmÂnı olan ve aklı olan ve bÂliğ olan erkek ve kadınlara, (Mukellef) denir. Mukellef olanların, olumu cok hÂtırlaması sunnetdir. Cunki, olumu cok hÂtırlamak, emrlere sarılmağa ve gunÂhlardan sakınmağa sebeb olur. HarÂm işlemeğe cesÂreti azaltır. Peygamberimiz "sallallahu aleyhi ve sellem" buyurdu ki, (Lezzetleri yıkan, eğlencelere son veren olumu cok hÂtırlayınız!). Tesavvufculardan ba'zıları, hergun bir kerre hÂtırlamağı Âdet edinmişdi. Muhammed BehÂeddîn-i BuhÂrî "kuddise sirruh" hergun yirmi kerre, kendini olmuş, mezÂra konmuş duşunurdu.
Olmek, yok olmak değildir. Varlığı bozmıyan bir işdir. Mevt, rûhun bedene olan bağlılığının sona ermesidir. Rûhun, bedenden ayrılmasıdır. Mevt, insanın bir hÂlden başka bir hÂle donmesidir. Bir evden, bir eve goc etmekdir. Omer bin Abdul'azîz "rahmetullahi aleyh" buyurdu ki, (Sizler, ancak ebediyyet, sonsuzluk icin yaratıldınız! LÂkin bir evden, bir eve goc edersiniz!). Mevt, mu'mine hediyyedir, ni'metdir. GunÂhı olanlara musîbetdir. Fakîrlere rÂhat, zenginlere azÂbdır. Akl, Allahu teÂlÂnın hediyyesidir. CehÂlet, doğru yoldan cıkmağa sebebdir. Zulm, insanın cirkinliğidir. İbÂdet, gozun nûru olan, sevinc ve neş'edir. Allah korkusundan ağlamak, kalbin cilÂsıdır. Kahkaha ile gulmek, kalbin zehridir. İnsan, olumu istemez. HÂlbuki mevt, fitneden hayrlıdır. İnsan yaşamağı sever. HÂlbuki mevt, ona hayrlıdır. SÂlih olan mu'min, mevt ile, dunyÂnın eziyyet ve yorgunluğundan kurtulur. ZÂlimlerin olumu ile, memleketler ve kullar rÂhata kavuşur. Din duşmanlarından bir zÂlimin olumunde, hÂtıra gelen eski bir beyti buraya yazmak uygundur. Beyt:
Ne kendi etdi rÂhat, ne Âleme verdi huzûr,
yıkıldı gitdi cihÂndan, dayansın ehl-i kubûr.
Mu'minin rûhunun bedenden ayrılması, esîrin habsden kurtulması gibidir. Mu'min oldukden sonra, bu dunyÂya geri gelmek istemez. Yalnız şehîdler, dunyÂya geri gelip, bir dah şehîd olmak ister. DunyÂnın iyiliği gitdi. Kederleri kaldı. Bundan dolayı olum, her muslimÂn icin hediyyedir. Bir adamın dînini, ancak kabri korur. Mu'minlere yapılacak ikrÂmlardan birincisi, olumdeki sevincdir. Mu'mini rÂhatlandıran, ancak Allahu teÂlÂya kavuşmakdır. Her mu'mine mevt, hayÂtından dah iyidir. KÂfirlere de mevt fÂidelidir.
Cabuk tukenen şeyin peşinde koşuyorsunuz. Sonsuz kalacak şeye bakmıyor, ondan kacıyorsunuz! Bir kimsenin olumunde hayr yok ise, hayÂtında da hayr yokdur. Allahu teÂlÂya kavuşdurduğu icin, mevt sevilir. Sevdiğim adamın kalmasını da severim. Olmesini de severim. Dost dosta kavuşmak istemez mi? AzrÂîl "aleyhisselÂm", İbrÂhîm aleyhisselÂmdan rûhunu almak icin izn istedikde, (Dost, dostun cÂnını alır mı?) dedi. Allahu teÂlÂ, AzrÂîl "aleyhisselÂm" ile haber gonderip, (Dost dosta kavuşmakdan kacınır mı?) buyurunca, (Y Rabbî! Rûhumu hemen al!) diye du eyledi.
Allahu teÂlÂnın emrlerine uyan bir mu'mine, olumden dah sevincli birşey olmaz. Allahu teÂlÂya kavuşmağı seven mu'min, mevti ister. Mevt, dostu dosta kavuşduran bir koprudur. Kavuşmak şevkı, buyuk ve yuksek derecedir. Bu dereceye yukselen mu'min, mevtin gecikmesini istemez. Rabbine iştiyÂkından dolayı, Ona kavuşmağı, Onu gormeği sever. Cenneti seven ve ona hÂzırlanan insan mevti sever. Cunki, mevt olmayınca, Cennete girilmez.
Bir kimsenin îmÂn ile oleceği son nefesde belli olur. Bir insan, bu devlete kavuşunca, Allahu teÂlÂnın ihsÂnları başlar. Bu Ânda, elbette sevinir. Se'Âdet sÂhibi ol kimsedir ki, AzrÂîl "aleyhisselÂm" gelip, (Korkma, ErhamurrÂhimîne gidiyorsun. Asl vatanına kavuşuyorsun. Buyuk devlete erişiyorsun!) der. Boyle kimseye, bundan dah şerefli bir gun yokdur. Bu dunyÂ, bir konakdır. O cihÂna bakınca zindÂndır. Bu gecici varlık, bir gorunuşdur. Golge gibi, yavaş yavaş cekilmekde, gecip gitmekdedir. Hadîs-i şerîfde buyuruldu ki, (İnsanlar uykudadır, olunce uyanırlar). Duny hayÂtı, ru'y gibidir. Mevt uyandırıp, ru'y bitecek, hakîkî hayÂt başlıyacakdır. MuslimÂnın olumu, hayÂtdır. Hem de, sonsuz hayÂt!
Bir koyluye sen oleceksin demişler. O da, olunce nereye giderim diye sormuş. Allahu teÂlÂya! cevÂbını alınca, hayrı ancak kendisinde bulduğumuz Rabbime kavuşduracak olan olumden korkum kalmamışdır der.
MevlÂn CelÂleddîn-i Rûmî "kuddise sirruh", AzrÂîl aleyhisselÂmı gorunce: (Cabuk gel, cÂnım cabuk gel. Beni Rabbime cabuk kavuşdur!) demişdir.
CÂn vermek acısı, duny acılarının hepsinden dah acıdır. Fekat, Âhıret azÂblarının hepsinden dah hafîfdir. Mu'min, rûhunu teslîm edeceği vakt, rahmet meleklerini, Cennet hûrilerini gorup, onların zevkı ile, cÂn verme acısını duymaz. Rûhu, tereyağından kıl ceker gibi, kolay cıkar. Ni'metlere kavuşur.
Her muslimÂnın, olume hÂzırlanması lÂzımdır. Bunun icin de, tevbe etmelidir. Kul hakkı altında kalmamağa dikkat etmelidir. Ya'nî, hakları sÂhiblerine verip halÂllaşmalıdır. Allahu teÂlÂnın haklarını da odemek lÂzımdır. Bu hakların en muhimmi, islÂmın beş şartını yerine getirmekdir. NemÂz kılmıyan bir kimse, muslimÂnların hakkını da vermemiş oluyor. Cunki, her nemÂzda oturunca, (Ve al ibÂdillahissÂlihîn) diyerek mu'minlere du etmek vazîfemizdir. NemÂz kılmıyanlar, mu'minleri bu duÂdan mahrûm bırakıyor. Hakları olan bu duÂyı yapmıyor.
Borcları odiyerek, emÂnetleri sÂhiblerine vererek, olume hÂzırlanmak ve vasıyyet yazmak vÂcibdir. 816. cı ve 1028. ci sahîfelere bakınız!
Olum, bir Ânda gelebileceğinden, afvı kabûl olmıyan ve kabûl olabilir ise de, henuz afv edilmemiş olan (Had) ve (Ta'zîr) cezÂlarının yapılmasına imkÂn bırakmak vÂcibdir. Ya'nî, meydÂna cıkmış olan gunÂhlarının dunyÂdaki cezÂlarının yerine getirilmesini te'mîn etmelidir. Afvı kabûl olmıyan suc, Server-i Âlemi "sallallahu aleyhi ve sellem" sovmekdir. Afvı kabûl olan hadler, ya'nî cezÂlar, zinÂ, sirkat, iftirÂ, icki icmek gibi sucların dunyÂdaki cezÂlarıdır.
Hasta olanların, bu vÂcibleri dah cabuk yerine getirmesi lÂzımdır.
Hastanın yatağı, carşafı ve camaşırları temiz olmalıdır. Sık sık değişdirmelidir. Cunki, temizliğin kalbe ve rûha buyuk te'sîri vardır. Olum zemÂnında ise, kalbin ve rûhun temiz olması, başka zemÂnlardan dah muhimdir. TedÂvî cÂizdir. Fekat, şifÂyı halk eden, devÂda te'sîri yaratan Allahu teÂlÂdır. Allahu teÂlÂ, isterse, kullanılan ilÂcda te'sîr halk etmez. Eğer oyle olmasaydı, her tedÂvî edilen hasta, iyi olurdu.
Ağır hastalara iğne yaparak tesellî ilÂcları vermemelidir. Hastaya eziyyetdir. CÂiz değildir. Ağır hastaları hastahÂneye kaldırmamalıdır. Evde, Âilesinin, sÂlih kimselerin yanında, Kur'Ân-ı kerîm okuyarak ve Kelime-i şehÂdet telkîn ederek, cÂn vermesine cok uğraşmalıdır.
Hastalıkda, îmÂn, i'tikÂd bilgileri cok konuşulmalıdır. Gelen ziyÂretciler, bunlardan konuşmalı, kimse gelmezse, hasta kendisi, Ehl-i sunnet Âlimlerinin kitÂblarından Âhıret bilgilerini okumalıdır. KitÂbdan okuyamazsa, duşunmelidir. CenÂb-ı Hakkın rahmetinin bol olduğunu gosteren hikÂyeler soylenmeli, gunÂhların, Allahu teÂlÂnın merhameti yanında hic oldukları hÂtırlatılmalıdır. Afv ve magfiret ummîdi cok olmalıdır.
Hasta, nemÂzlarını gecirmemeğe, her zemÂndan dah cok dikkat etmelidir. Kalbini Allahu teÂlÂnın sevgisi ile doldurmalı, Kelime-i tevhîdi cok soylemelidir. İslÂmiyyetin emrlerini yapmağa dikkat etmelidir. Vasıyyet etmeli vey yazmalıdır.
Hastaya, imÂm-ı Alînin "radıyallahu anh" ve cocuklarının sevgisi pek lÂzımdır. Cunki, Ehl-i beyti sevmek, son nefesde îmÂn ile gitmeğe sebeb olacağını, Ehl-i sunnet Âlimleri "rahmetullahi teÂl aleyhim ecma'în" sozbirliği ile soylemekdedir.
Olum hastası, İhlÂs sûresini [ya'nî Kulhuvallahu ehad] cok okumalıdır. Yatağı karşısında (Kelime-i tevhîd) yazılı levha asılı olmalıdır.
Karyola ve yatak yerini ve odayı değişdirmek, hastaya ferahlık verir. KÂbil ise hasta, abdestli olmalıdır. Hizmetci, aşcı, hemşîre kadınlar, mahrem olmadıklarından, cok buyuk mahzûrdur. Hastaların, ihtiyÂrların kızı, Âile yerini tutamaz. Mahrem hizmetleri yapamaz. İhtiyÂrların, hastaların harÂmdan kurtulmak icin, hizmet eden kadını nikÂh etmeleri lÂzımdır. Dedikoduya ehemmiyyet vermemeli, genc de olsa, hizmet edecek nikÂhlı Âile edinmelidir.
ZiyÂretciler, hasta yanında cok oturmamalıdır. Sevdiği insanlar olsa da, cabuk kalkmalıdır. Hasta teklîf ederse, biraz dah oturup, kalkmağa teşebbus etmeli, tekrÂr teklîf etmezse gitmelidir. Ağır hastanın yanına kimseyi sokmamak doğru değildir. Hasta istemese de, sÂlih insanlar, gidip, bir İhlÂs okuyacak kadar oturmalıdır. Doktor, kimse goruşmesin, konuşmasın dedi diyerek, hastayı mahrûm etmemelidir. Yanına suleh girip, Yasîn-i şerîf okumalıdır. Gizli okumak da fÂidelidir.
Hasta yanında, hastalığı artdıracak, merÂklı sozler soylememeli, gazetelerden, hikÂyelerden, mÂl, ticÂret, siyÂset ve hukûmetden lÂf acmamalıdır.
Olum hastası halÂlden ve mumkin olduğu kadar abdestli ve kalbi uyanık kimselerin Besmele ve du ile hÂzırladığı şeyleri yimelidir.
Hasta yanında, Velîlerin, Âlimlerin ve sÂlihlerin "rahmetullahi teÂl aleyhim ecma'în" hikÂyeleri ve sozleri konuşulmalı, bunlara sevgisi artdırılmalıdır. EvliyÂ-yı kirÂmın "rahmetullahi teÂl aleyhim ecma'în" soylenmesi, rahmete sebeb olur.
Olum alÂmetleri gorulunce, yanında, cocuk, cunub, ozrlu kadın bulundurulmamalıdır. Odada ve hatt evde resm bulunmamasına cok dikkat etmelidir. Yanında Âlim, sÂlih birkac kimse bulunup, zorlamamak uzere, Kelime-i tevhîd soylemesi te'mîn edilmelidir. Soylemesi icin sıkışdırmamalıdır. Yanındakiler soyleyip ona duyurmalı, usandırmamalıdır. Bir kerre soyler ise, bir dah soyletmemeli, başka şey soyler ise, Kelime-i tevhîdi bir dah soylemesi hÂtırlatılmalıdır. Ya'nî, son sozu, Kelime-i tevhîd olmalıdır. Zorlamadan, bir kerre, (L ilÂhe illallah) demek, yanındakilere sunnetdir. Kelime-i tevhîdi hÂtırlatanların, hastanın duşmanı, vÂrisi olmaması uygundur. Kimse yok ise, vÂris hÂtırlatır.
Hasta yanında (Yasîn) sûre-i şerîfesini okumak muhim sunnetdir. Hadîs-i şerîfde buyuruldu ki, (Yanında Yasîn-i şerîf okunan hasta, suya doymuş olarak vefÂt eder ve doymuş olarak kabre girer). Ya'nî, cÂn vermenin hÂsıl edeceği susuzluğu duymaz. Yasîn sûre-i şerîfesi, kıyÂmetde olan şeyleri, dunyÂnın gecici olduğunu, Cennet ni'metlerini ve Cehennemdeki azÂbları bildirdiğinden, hasta yanında okununca, îmÂn ile gitmeğe sebeb olan şeyleri işitmiş olur. (Ra'd) sûresini okumak, rûhun cıkmasını kolaylaşdırır. İnsan olunce, Hanefîde necs olur. Kur'Ân-ı kerîm, yanında değil, karşısında ve sessiz okunabilir. Diğer uc mezhebe gore necs olmaz.
Kur'Ân-ı kerîmi, oluler de işitir ve fÂidelenir. CenÂze taşıyanların, kabr ziyÂret edenlerin, maddî bir karşılık duşunmiyerek, Kur'Ân-ı kerîmden bir parcayı, Allah rızÂsı icin okuyarak, sevÂbını meyyitin rûhuna hediyye etmeleri sunnetdir.
Olum hÂlinde su icirmek sunnetdir. İhtiyÂcı gorulurse vÂcib olur. İcince ferahladığı gorulurse vÂcibliği artar. O Ânda şeytÂn, sÂf su gosterip, senden başka ma'bûdum yokdur dersen, sana iciririm dediği, hadîs-i şerîflerde bildirilmişdir. Yasîn sûre-i şerîfesini okumanın on fÂidesi vardır:
1 - Ac olan, tok olur. Ya'nî, ummadığı yerden rızk gelir.
2 - Susuz olan, kanıncıya dek su bulur.
3 - Elbisesi olmıyan, elbise bulur.
4 - Eceli gelmiyen hasta şif bulur.
5 - Eceli gelen hasta olum acısı duymaz.
6 - Olurken, Cennet melekleri gelip, gorunur.
7 - İnsan korkduğundan emîn olur.
8 - MusÂfir ve garîb yardımcı bulur.
9 - BekÂrların evlenmesi kolay olur.
10 - Gayb olan şey bulunur.
Fekat bunlara niyyet ederek ve inanarak okumak lÂzımdır.
Peygamberimiz "sallallahu aleyhi ve sellem" buyurdu ki, (Olum hastası yanında, bir sûre okununca, her harfi icin bir melek gelip, rûhun kolay cıkmasına du eder. Yıkanırken yanında bulunurlar. CenÂzesi ile birlikde giderler. NemÂzında bulunurlar. Gomulurken bulunurlar. Hep du ederler). Bir hadîs-i şerîfde buyuruldu ki, (MuslimÂn bir hasta yanında Yasîn-i şerîf okunursa, RıdvÂn ismindeki melek Cennet şerbeti getirir. Suya doymuş olarak rûh teslîm eder. Doymuş olarak kabre girer. Suya ihtiyÂcı olmaz.)
Hasta, Allahu teÂlÂnın afvına, merhametine guvenmeli, Rabbim beni magfiret eder demelidir. Allahu teÂlÂ, hadîs-i kudsîde buyuruyor ki, (Kulum, beni nasıl umarsa, onu oyle karşılarım. Oyle ise, benden hep iyilik bekleyiniz!). Server-i Âlem "sallallahu aleyhi ve sellem", vefÂtından uc gun once buyurdu ki, (Allahu teÂlÂdan iyilik umarak cÂn veriniz!). Hasta yanındakilerin, iyilik ummîdini artdıracak şeyler soylemesi, Rabbimizin rahmetini umduğumuzu hÂtırlatmaları sunnetdir. Olum hÂli gorulunce, rahmet ummîdini artdıracak şeyler soylemek vÂcib olur. Kılmamış nemÂzları varsa, tevbe etmesine teşvîk eylemek sunnetdir.
Olur olmez, borclarını bir Ân once odemelidir. Borcları odenmedikce, rûhu, iyiler derecesine kavuşamaz. Zevcesine, vaktîle odemediği (Mehr), ya'nî nikÂh parası da, borcudur. Verilmemiş, birikmiş zekÂt, fıtra da borcdur. Hırsızlık etmesi, zor ile alması da borcudur. Kabre koymadan, borclarını odemek mumkin olmaz ise, meyyitin velîlerinden [ya'nî yakın akrabÂsından] biri, borcu (HavÂle usûlu) ile, kendi uzerine alır. Ya'nî borclar bunun olur. Boylece, hak sÂhiblerinin kabûl etmesi ile, meyyit borcdan kurtulmuş olur. Borclar, velî uzerinde kalır. Bu yol, havÂle usûlune tam uymuyor ise de, meyyitin ihtiyÂcı cok olduğu icin, islÂmiyyet izn vermişdir. Server-i Âlem "sallallahu aleyhi ve sellem" borclu olan birinin nemÂzını kılmak istemedi. Ebû KatÂde-i EnsÂrî "radıyallahu anh" ismindeki bir sahÂbî, borcunu, bu usûl ile, kendi uzerine alarak kabûl edince, cenÂze nemÂzını kılmağı kabûl buyurdu. Bu meyyitin borcu iki dînÂr, ya'nî iki miskÂl [4,8 gramlık sikkeli, ya'nî kesilmiş, olculu iki altın] olup, Resûlullah "sallallahu aleyhi ve sellem", Ebû KatÂdeye, (Bu iki altın borc, senin uzerine oldu mu ve meyyit borcdan kurtuldu mu?) buyurdu. Ebû KatÂde (Evet) deyince, Resûlullah "sallallahu aleyhi ve sellem", cenÂzenin nemÂzını kıldı. Goruluyor ki, yabancı bir kimse de borcu kendi uzerine alırsa, meyyit borcdan kurtulmakdadır. Borcu uzerine alan kimsenin alacaklıya (Meyyiti halÂl et!) dimesi uygun olur. Boyle halÂllaşma ile, meyyit borcdan temÂmen kurtulur.
Gerek boylece, gerekse, islÂmiyyetin gosterdiği başka yollar ile, meyyit, haklardan kurtarıldıkdan sonra, vasıyyeti yerine getirmek lÂzımdır. GunÂh olan birşeyi yapmak icin vasıyyet etmek sahîh olmaz. Boyle vasıyyetler yerine getirilmez. Boylece, meyyit, vasıyyetden hÂsıl olan sevÂbdan ve duÂdan mahrûm bırakılmamış olur.
Hastalıkdan ve duny sıkıntılarından kurtulmak icin olumu istemek cÂiz değildir. Dinde sıkıntı ve fitnelerden korkarak, Allahu teÂlÂdan olumu istemek sunnetdir. Allah yolunda şehîd olmağı istemek de boyledir. Mekke-i mukerremede ve Medîne-i munevverede olduğu zemÂnda ve EvliyÂ-yı kirÂm "kaddesallahu teÂl esrÂrehumul'azîz" turbelerinin yanında olumu istemek de cÂizdir.
__________________