“Ey iman edenler! Kendinizi ve coluk cocuğunuzu cehennem ateşinden koruyun. Onun yakıtı insanlar ve taşlardır.” (Tahrim, 66/6)

Ey iman edenler! Kendinizi ve ehlinizi ateşten koruyun, cehennem ateşine suruklenmelerine sebep olacak fitne ve isyandan koruyarak Allah'ın emirlerine, itaate goturun. Cunku aile sahibi kendinden sorumlu olduğu gibi ailesinden de sorumludur. Zira konuyla ilgili "Hepiniz cobansınız ve hepiniz teb'anızdan sorumlusunuz." ve "Sizin hayırlı olanınız, ehline karşı hayırlı olanınızdır." hadisleri bilinmektedir. Ebu Hayyan'ın kaydettiğine gore, "Hz. Omer,

"Ya Resulallah! Nefislerimizi koruruz, fakat ehlimizi nasıl koruyabiliriz?" demişti. Bunun uzerine Allah'ın Resulu (asv) de şoyle buyurdu:

"Allah'ın sizi nehyettiği şeylerden onları nehyedersiniz ve Allah'ın size emrettiği şeyleri onlara emredersiniz. İşte bu, onları korumak demektir."

Zemahşeri de şu hadisleri nakletmiştir:

"Allah o kimseye rahmet etsin ki, "Ey ehlim, ailem! Namazınıza, orucunuza, zekÂtınıza, miskinlerinize, yetim ve komşularınıza dikkat edin." der. Ola ki Allah TeÂl onları onunla beraber cennette toplar."

Cocuklar da ehle dahildir. Bazıları enfuse (nefislere) dahil olduğunu soylemişlerdir. Cunku onlara gore cocuklar, babadan bir parca sayılırlar. (Elmalılı, Tehrim Suresi 6. ayetin tefsiri)

İbnu Omer (radıyallÂhu anhumÂ) anlatıyor: "Resûlullah (aleyhissalÂtu vesselÂm) buyurdular ki:

"Hepiniz cobansınız ve hepiniz surunuzden mes'ulsunuz. İmam cobandır ve surusunden mes'ûldur. Erkek ailesinin cobanıdır ve surusunden mes'uldur. Kadın, kocasının evinde cobandır, o da surusunden mes'ûldur. Hizmetci, efendisinin malından sorumludur ve surusunden mes'ûldur."

İbnu Omer der ki: "Bunları Resûlullah (aleyhissalÂtu vesselÂm)'dan işitmiştim. Zannediyorum ki şoyle de demişti: "Kişi bÂbasının malında cobandır, o da surusunden mes'ûldur." (BuhÂrî, AhkÂm 1, Cum'a 11, İstikrÂz 20, Itk 17, 19, VesÂya 9, NikÂh 81, 90; Muslim, İmÂret 20, (1829); Tirmizî, CihÂd 27, 1705; Ebû DÂvud, İmÂret 1, (2928).

ACIKLAMA:

1. Hadis, herkesin bir sorumluluk ve selÂhiyet dairesinin olduğunu gostermektedir. "Coban" diyen tercume ettiğimiz kelime rÂi'dir. Lugat acısından "guden" demek ise de, hadiste "muhafazası icin birşeyler tevdi edilmiş guvenilir muhÂfız" mÂnasına kullanılmıştır.

2. İmam'dan maksad devlet reisidir. Bazı rivÂyetlerde "emîr" denmiştir. Esasen bu bahiste emîr ve imam kelimeleri muterÂdif (eş mÂnalı) olarak kullanılmıştır.

3. Dikkat edilirse imam, erkek, kadın, hizmetci, evlat gibi fonksiyonları farklı şahıslar, "coban" vasfıyla tavsifte birleşmektedirler. Şuphesiz bunların herbirinin sorumlu olduğu husûslar farklıdır.

HattÂbî: "İmamın cobanlığı, hudûdu tatbik ve hukumde adÂlete riÂyetkÂr olmak sûretiyle şeriatı korumaktır; erkeğin ailesine cobanlığı, işlerini idÂre, haklarını yerine getirmek; kadının cobanlığı evin, cocukların, hizmetcilerin işlerini tanzim etmek, her hususta kocasına hayırhah olmaktır; hizmetcinin cobanlığı, eli altında bulunan şeyleri koruması, kendisine terettup eden hizmetleri yapmasıdır" der.

4. Tîbî demiştir ki: "Bu hadisten anlıyoruz ki, coban zÂtı icin tutulmaz, mÂlikin, gudulmesini istediği şeylerin muhÂfazası icin tutulur. Oyle ise, ŞÃ‚ri'in musÂde ettiği şeyler dışında tasarrufta bulunmamalıdır. Hadis, bÂbında boylesine tatlı, boylesine cÂmi, boylesine beliğ bir başka orneği olmayacak mukemmellikte bir temsîldir. Zîra once mucmel ve ozlu şekilde beyanda bulunup arkadan tafsîl etti. Mukerrer kereler harf-i tenbîhe (uyarıcı unsura) yer vermektedir."

Bazı Âlimler hadisin, baştaki: "Hepiniz cobansınız, hepiniz surunuzden mes'ulsunuz" şeklindeki mutlak ifadesiyle hic kimsesi olmayan bekÂrı da cobanlar arasına dahil ettiğine dikkat cekmiştir.

"Zîra, derler, boyle birisi organları uzerine cobandır, fiil, soz ve itikad nevinden her ne emredilmişse yapmaları her ne yasaklanmışsa terketmeleri meselesinde, insanın organları, kuvveleri, hisleri kişinin surusu hukmundedir. Oyle ise insanın bir nokta-i nazardan, gudulen olması, bir başka nokta-i nazardan guden olmasına mÂni değildir."

5. Bu hadisi tamamlayan bir başka rivÂyet Ebû Hureyre'ye aittir:

"Her coban kıyamet gunu hesaba cekilecektir: "Surusune Allah'ın emrini tatbik etti mi etmedi mi?"

(Kutub-i Sitte – Prof. Dr. İbrahim Canan)


Selam ve dua ile...
Sorularla İslamiyet
__________________