Bugun 14 Şubat, Batı aleminin “Aziz Valentin Gunu” (St. Valentine’s Day). Bugun Turkiye’de de coşku ile kutlanıyor.

Tarihin derinlerinden bugune intikal eden bu ozel gunu bizler, “Sevgililer Gunu” adıyla kutluyoruz. Eksik olan, bu ozel gunun anlamı ve sebebi hakkındaki bilgimiz.

Her gelenek bir dinin eseridir. Oyleyse “hangi tanrı ve hangi din?” diye sormamız gerekir.

Birbirinden farklı efsaneler var; en meşhuru: Roma’da zalim bir imparator olan II. Claudius tahttadır. Bir gun bir ferman yayınlar ve askerlerin evlenmesini yasaklar. Sebep, bekar askerlerin evlilere gore daha iyi savaştıklarına inanmasıdır. Valentine isimli iyi kalpli bir rahip bu yasağı dinlemez. Gizlice askerlerin nikahını kıymaya devam eder. Claudius durumu oğrenince, papaz 14 Şubat 269’da yakılarak idam edilir. Genc sevgililere karşı yureği şefkatle dolu bu rahibin olum gunu, butun ciftlere adanır.

İkinci efsane, bugune dair oluşmuş bir Âdete ışık tutuyor. Yine antik cağlarda Valentine hapiste gardiyanın kızına Âşık oluyor. İdam edileceği gun, kızcağıza kısa bir ilan-ı aşk notu yazar ve altına şu imzayı atar: “Senin Valentine’inden”. Bu ibare daha sonra butun Âşıkların sevgiliye arzlarının altına koydukları imzanın kalıbı olur ve “Valentin selamı” olarak yerleşir.

Aslında gercek, bu efsanelerden cok farklı. Eski bir pagan geleneği, Kilise tarafından Hıristiyanlaştırılmaktadır. Eski Roma’da “Lupercalia” adında bir festival var. Şubat ayının tam ortasına tesaduf ediyor. Pagan inancına gore 14 Şubat, tabiatın tekrar uyanmasının, yani Bahar’ın başlangıcı kabul ediliyor. Bu kabulun arkasında da kuşların aşk mevsiminin başlangıcı var. Rumî takvimi Miladî takvim ile eşlersek, bizim mart kedileri de bu aya tekabul ediyor. Bu festival, Romalı tabiat tanrısı Faunus’a ithaf ediliyor. Romanın kurucuları olan Romus ve Romulus’a bir dişi kurdun annelik yaptığı efsanesinin gectiği kutsal mağara onunde keciler ve kopekler kurban ediliyor. Keci canlanmayı, kopek de uretkenliği temsil ediyor. Aynı festivalde, Romalı genc kızlar ve delikanlılar bir araya geliyor. Normal hayatta birbirinden uzak yaşayan gencler, bu festival gunu yan yana gelebiliyor. Her genc kızın adı bir kağıt parcasına yazılıyor ve comleğe atılıyor. Sonra piyango cekiliyor. Delikanlı hangi ismi cekerse akşama kadar o genc kıza refakat ediyor. Bu refakatlerin bazıları evlilikle neticeleniyor. Bu gelenek ile, yine bizdeki pagan kaynaklı hıdrellez ve newruz kutlamaları arasında bir fark yok. Aynı şeyi, tabiatın uyanışını, uretkenliği temsil ediyorlar.

498’de yani tam iki asır sonra Papa Gelasius, pagan Roma Âdeti ile St. Valentine’i birleştiriyor ve 14 Şubat’ı “St. Valentin Gunu” olarak ilan ediyor. Kilisenin resmileştirdiği bu gun orta cağlar boyunca uzun yuzyıllar kış uykusuna yattıktan sonra 18. yuzyıl başlarında yeniden canlanıyor. Bu tarihlerde sevgililer, 14 Şubat gununde kucuk not ve hatıra alışverişinde bulunmaya başlıyorlar. Gunun anlam ve onemi kucuk kağıtlara sevgililerin karşılıklı olarak yazdıkları duygu ve sevgi ifade eden notlara odaklanıyor. Yuzyıl ortalarında basılı kartlar devreye giriyor. Postanın yaygınlaşması ve ucuzlaması ile bu kartlar da yaygınlık kazanıyor. 1840 yılı, bir donum noktası oluyor. Ester A. Howland isimli biri, ilk Valentine kartını basarak, bu geleneği bir endustriye donuşturuyor. Mutlaka dinî bir geleneğe veya rituele dayanan bu tur kutlamalar icin şayet hÂl bir din ve tanrı aramamız gerekiyorsa, cok tanrılı dinlerden biri olan “serbest pazar tanrısı”na ve “piyasa ekonomisi dini”ne muracaat etmemiz gerekiyor. Aşkları ve sevgileri bile standartlaştırıp basit bir tuketim metaı haline getiren, sıradanlaştıran ve kitleleştiren serbest piyasa dışında, bize bu gun hakkında mesaj veren başka bir kaynak yok.

Aşkın, sevginin, sadakatin ve birlikte yaşanacak hayatın kendisi de tuketilebilen bir metaya donuşuyor boylelikle. Derin duyguların, bağlılıkların ifade edileceği, ozenle saklanacak mektupların yerini; değeri fiyatıyla olculen hediyeler alıyor. Şiirin, sanatın, ruhumuzu sarıp sarmalayan estetik kayguların yaşamasına, serbest piyasanın acımasız kuralları izin vermiyor. Koskoca bir yılda, “bir gune sığdırılan aşk” kac gunde tuketilir?

Cenab-ı Hak, cumle sevgilileri şu sahte piyasa tanrısının metalaşmış aşklarından korusun.

MUMTAZ’ER TURKONE
__________________