İbn AbbÂs (r.a.)'dan gelen bir rivayette, Cennetin yedi tabakası olduğu haber verilmektedir. Bunlar, Firdevs, Adn Cennet'i, NÂim Cennet'i, Daru'l-Huld, Me'va Cennet'i, Daru's-SelÂm ve İlliyyûn'dur. Bu tabakalardan her birinde, muminlerin yaptıkları iyi işler karşılığında girecekleri veya yukselecekleri derece veya mertebeler vardır (el-BeydÂvî, EnvÂru't-Tenzîl, Beyrut (t.y.), I, 119). Bunlar:

1-Cennetu'n-NÂim: "Beni Cennetu'n-NÂim'in varislerinden kıl... " (ŞuÂrÂ, 26/85) Ayrıca (bk. el-MÂide, 5/65; et-Tevbe, 9/21; Yunus, 10/9).

2-Cennetu'l-Adn: "Şuphesiz ki, iman edenler ve guzel amel işleyenler yok mu, işte onlar mahlûkatın en hayırlısıdırlar. Onların mukÂfÂtı Rableri katında And Cennetleridir ki onların altlarından nehirler akar, orada onlar ebedî kalıcıdırlar, Allah onlardan razı olmuştur, onlar da ondan razı olmuşlardır. Bu Rabb'inden korkanlar icindir. " (Beyyine, 98/8, Ayrıca bk. et-Tevbe, 9/72; er-Ra'd, 13/23; en-Nahl, 16/31)

3-Cennetu'l-Firdevs: "Şuphesiz, iman edip guzel amel işleyenler icin barınak olarak Firdevs Cennetleri. vardır " (el-Kehf,18/107 ve el-Mu'minun, 23/11).

4-Cennetu'l-Me'vÂ: "İman edip guzel amel işleyenlere gelince, onlar icin Me'v Cennetleri vardır. " (Secde, 32/19 ve En-Necm, 53/15).

5-DÂru's-SelÂm: "Halbuki Allah DÂru's-SelÂm'a cağırıyor ve O, dilediği kimseleri dosdoğru bir yola hidÂyet buyurur. " (Yunus, 10/25 ve el-En'Âm, 6/127).

6-DÂru'l-Huld: "O Rab ki, fazlından bizi durulacak yurda (Cennet'e) kondurdu." (FÂtır, 35/35).

Her ne kadar İbn AbbÂs Cennet'in tabakalarını yedi ile sınırlandırmışsa da, ayetlerden anlaşıldığına gore, Cennet'in bir cok tabakası vardır. Burada İbn AbbÂs'ın haber verdiği ve ayetlerde adları gecen Cennet tabakaları, Cennet'in en yuksek tabakalarıdır. Cunku bu tabakalarda da bir cok tabaka vardır. Nitekim Allah TeÂlÂ'nın NÂim Cennetleri veya "Firdevs Cennetleri" şeklindeki coğul ifade eden ayetleri buna delildir. Ayrıca Ummu HÂrise Hadisinde bu gercek Hz. Peygamberin dilinden ifade olunmuştur. Ummu Harise Bedir'de şehit olan cocuğu hakkında Hz. Peygamber'den bilgi almak uzere gelmiş ve ona Rasûlullah bir cok Cennet olduğunu belirterek, cocuğunun da "Firdevs-i Â'lÂ'da" olduğunu soylemek suretiyle teselli etmiştir (Mansur Ali NÂsıf, et-TÂcu' el-CÂmi' li'l-Usul, fi Ahadisi'r-Rasûl, İstanbul (t.y.), V, 4033).

Nitekim Muslim'in Ebû SÂid el-Hudrî'den rivayet ettiği hadiste de, Allah yolunda cihat edenlerin, cihatları sebebiyle Cennet'te yuz derece yukselecekleri, her derecenin arasının ise, yer ile gok arasındaki mesÂfe kadar olduğu, Hz. Peygamber tarafından haber verilmektedir (Muslim, İmÂre, 116). Hadiste sozu edilen dereceler konusunda ise şu ihtimaller one surulmuştur. Bu dereceleri zahiriyle anlamak mumkundur. Gercekten soz konusu derecelerin, zahirinden anlaşıldığı uzere, birbirinden daha yuksek menziller (tabakalar) olması muhtemeldir. Buna karşılık, yukseklikten kasdın, Cennet'teki nimetlerin cokluğu, insanın veya bir başka yaratığın hic aklına bile gelmemiş, gonlunden dahi gecmemiş iyiliklerin buyukluğu veya cokluğu anlamında olması muhtemeldir. Zira Allah TeÂlÂ'nın mucÂhide lutfettiği iyilik veya comertlik turleri birbirinden cok farklıdır, birbirinden ustundur. Buna gore, nimetlerin fazilet (ustunluk) konusundaki farklılıkları uzaklık acısından yer ile gok arasındaki mesafe gibidir. Fakat el-Kadî Iyad (544/1149) birinci goruşu tercih etmiştir (en-Nevevi, Şerhu Muslim, Kahire (t.y.), XIII. 28).

Yine BuhÂrî'nin bir rivayetinde Hz. Peygamber, Allah yolunda savaşan mucÂhidler icin Cennet'te yuz derece (tabaka) hazırlandığını ve iki derecenin arasının yerle gok arası gibi olduğunu haber vermekte ve sozlerine devamla "Allah'dan istediğiniz zaman Firdevs'i isteyin... Cunku Firdevs, Cennet'in ortası ve Cennet'in en yukseğidir (...). Firdevs'ten Cennet nehirleri doğar" buyurmaktadır. (BuhÂrî, Cihad 4)

Aynî, "Firdevs, Cennetin ortasıdır (vasatıdır)." cumlesini, Cennet'in en iyi yeri veya ustunu (efdali) olarak yorumlar ve bu goruşune "Boylece sizi en hayırlı bir ummet kıldık" (el-Bakara, 2/143) ayetinde gecen "vesetan" kelimesini delil getirir (el-Aynî, Umdetu'l-KÂrî fî Şerhi Sahihi'l-BuhÂrî, İstanbul 1309, VI, 539). Ceşitli rivayetlerde Firdevs Cenneti'nin guzellikleri dile getirilmiştir. Diğer taraftan hadiste soz konusu edilen Cennet dereceleri arasındaki mesafelerin ceşitli rivayetlere gore "yuz senelik mesafe", "Beş yuz senelik mesafe" şeklinde değiştiğine işaret edelim (el-Aynî, aynı yer).

Butun bu ayet, hadis ve Âlimlerin yorumlarından Cennet'in bircok tabakası olduğu anlaşılmaktadır. Bu tabakalardan bazılarının daha yuce ve nimetlerinin daha guzel veya daha efdal olması sebebiyle isimleri bize bildirilmiştir. Firdevs Cenneti mertebece en yuksek olan Cennet tabakasıdır. (Ayrıca bkz. et-Taberi, Tefsir, Mısır 1954, XVI. 37-8)

__________________