Mescidlerdeki Bid'atler

Mescidlerle ilgili bircok bid'at, İslÂm'a ve muslumanlara rağmen maalesef hÂl yaşamaktadır. Gayrı meşrû bid’atlerin arasında, sunnet ve mustahap olarak işlenen bazı sevaplar, bid’atlerin gunahını odemez. Usûl-i Fıkıh’ta bir kaide vardır: “Bir ibÂdette mustahap veya sunnet ile bid’at birleşirse, bid’ati işlememek icin sunnet fed edilerek o ibÂdet işlenemez.” Hatta, boyle bir durumda vÂcibin terkinde ihtilÂf edilmiştir. Bid’atten o derece sakınılması tavsiye edilmiştir. CÂmilerde gorulen bid'atleri saymaya calışalım:

a- Mescidlere kadın-erkek her musluman girebilir. Asr-ı saÂdette boyle olmuştur. Peygamberimiz'in sunnetinde kadınların mescide devam etmelerinin kısmen veya tamamen engellenmesi diye bir şey yoktur (bkz. Ahmed bin Hanbel, 6/66, 90, 154; Muslim, SalÂt 137; Tirmizî, Cum'a 48; BuhÂrî, Cum'a 13).

Kadınların mescide gelip namaz kılmaları sunnettir. Peygamberimiz (s.a.s.) bu konuda şoyle buyurmuştur: "Allah'ın kadın kullarını Allah'ın mescidlerinden men etmeyin." (BuhÂrî, Cum'a 13; Muslim, SalÂt 16; Ebû DÂvud, SalÂt 13; Tirmizî, Cum'a 64; Ahmed bin Hanbel, 5/17). Hz. Âişe (r.a.), mu'minlerin kadınlarının, şafak vakti cıkıp Allah'ın Rasûlu ile birlikte sabah namazını kıldıklarını soylemiştir (BuhÂrî, MevÂkît 27). Dolayısıyla gunumuzde kadınlara mescid yolunu gostermemek, onları mescidlerden uzaklaştırmak, en azından bid'at olacaktır. Onlar, ozellikle Cuma gunu ve benzeri ozel gunlerde cÂmideki hitÂbe, oğut ve vaazlardan hisse almalı, cehÂlet karanlığından kurtulmalıdır.

b- Pis kokular yayanların mescide girmelerini Rasûlullah yasaklamıştır. Hatta helÂl ve şifalı bitkiler olan soğan sarımsak gibi hoş olmayan kokulara sebep olan gıdaları yiyenlerin mescide gelmemelerini istemiştir (bkz. BuhÂrî, Ezan 160; Muslim, MesÂcid 68, 69, 71; Ahmed bin Hanbel, 2/20, 266, 429; İbn MÂce, İkamet 58). Fosur fosur sigara icen ve sigarasını lutfen cÂmi kapısında sondurup atan ve sigara icmeyenleri, soğan yiyenlerin kokusundan rahatsız olduğundan cok daha fazla etkileyen kişi, durum değerlendirmesi yapmalıdır. Tabii, birini tercih etmesi gerekiyorsa neyi tercih edeceğine de karar vermelidir.

c- Mescidler, imkÂnlar zorlanarak asr-ı saÂdetteki fonksiyonlarına yaklaştırılmalı, faÂliyet alanlarını genişletmelidir. Mescidlerin cok yonlu faÂliyetlere merkezlik teşkil etmesi yuzunden, insanlar oraya daha fazla gelecektir; mescid, sosyal hayatın merkezi, en vazgecilmezi olacaktır. Cok yonlu hizmetleri yuzunden cemaatle kılınan namaz, 25 veya 27 derece daha ustundur. Mescidin bu cok yonlu fonksiyonunun kalktığı, kardeşlik ve kaynaştırmanın yerini hizip ve politik cekişmelerin, dedikoduların aldığı icin, gunumuz cemaatlerinde bu derece sevap fazlalığının bulunduğunu soylemek zordur. Şimdi ne o takv mescidi, ne de bir namazı 27 derece yukselten erdem sahibi cemaat...

c- Mescidlerde konuşulmayacağı, dunya kelÂmı edilmesinin yasak olduğuna dair hicbir şer'î hukum yoktur. Yasak olan, lağvdır/boş soz, gereksiz lakırdıdır, mÂlÂyanidir, ki bir hayır amacına ulaştırmayan bu gereksiz soz, sadece mescidde değil; her yerde yasaktır (bkz. Mu'minûn, 3).

Butun evren secde halinde olduğundan arzın her yeri mescid hukmundedir. İnsanlık acısından mescid olma hali ise o mekÂnda secde edilmesine bağlıdır.

d- Belirli mekÂnları mescid edinip başka yerde namaz kılmamak veya kılınamayacağını iddia etmek de bid'attir, yanlıştır. Evleri de kabir haline getirmemek, oralarda ozellikle farz dışındaki namazları ed etmek Peygamber tavsiyesi ve uygulamasıdır.

e- Bugunku cÂmiler, dolaylı yoldan da olsa devlet kanunlarıyla yonetildiğinden, imamlar bazı dinî emirleri de uygula(ya)mamaktadır. Ornek olarak, musluman olmadığı bilinen, hatta din duşmanı olarak tanınan bir kimse olduğunde hangi gorevli, “ben bunun cenaze namazını kıldırmam!” diyebilir? Kur’Ân-ı Kerim, Allah’ın dininden hoşlanmayan fÂsıkların, kÂfir ve munÂfıkların namazlarının kılınmamasını, mezarları başında durulmamasını isterken, tÂğut ve zÂlimler icin duÂlar edildiğini goruyoruz. “Onlardan olen hicbirine asla namaz kılma; onun kabri başında durma. Cunku onlar, Allah ve Rasûlunu inkÂr ettiler de fÂsık olarak olduler.” (9/Tevbe, 84)

f- Farz namazdan sonraki muezzinlik fasılları bid'attir. Muezzinin namaz esnasındaki gorevi ezan ve kametle sınırlıdır. Farz namazlarından evvel veya Cuma namazında hutbe oncesinde İhlÂs sûreleri veya başka Âyetler okumak sunnette olmayan bir davranıştır.

g- Kur'an ve sunnetin belirlemediği uydurma ibÂdet veya bereket unsuru kabul edilen şeylerin mescide sokulması bid'attir. Tesbih adı altında cÂmiye sokulan bazı araclar, onların cemaat arasında ona buna atılması huzur bozan bir davranıştır. CÂminin duvarlarına, kubbesine levhalar, yazılar yazmak, dikkat cekici susler yapmak da bid'attir. İmam MÂlik gibi nice Âlimler cÂminin mihrabına bir Kur'an Âyetinin yazılmasına bile karşı cıkmıştır.

h- Namaz kılan cemaatin secde ettiği yerden daha yuksek ve cÂmide cıkıntı olacak şekilde mihrap yapmak da doğru değildir. Hatta mihrabın Emevîler doneminde cÂmiye konmaya başlandığından, Peygamber mescidinde bulunmadığından tumuyle bid'at olduğu değerlendirilir.

ı- Mescidlere para toplamak icin konan "sadaka sandıkları"na İmam MÂlik karşı cıkmış, "Allah, mÂbedleri dunyalık toplama yeri yapmadı" demiştir. CÂmiler dilencilik yapılacak yerler olmamalı; imamlar ve vÂizler de dilenci. Cuma’dan cumaya cÂmiye gelen adamdan para isteme ve fÂsıkların, hatta musluman oldukları şupheli olan insanların, haram olduğu halde cÂminin îmÂrına katkıda bulunması (9/Tevbe, 17) isteniyor; namazsızlar veren el olduklarından aziz, cÂmi ve gorevliler isteyen ve alan el oldukları icin altta ve zelil oluyor. Denilebilir ki, “efendim, ne yapalım, cÂminin halıları değişecek, suslu Âvizeler alınacak, paraya ihtiyac var...”

Halbuki Cuma ve bayram namazında cÂmiye gelenleri, kayıp cocuklarımız ve misafirlerimiz olarak kabul etmeli, onlara biz birşeyler verebilmeliyiz. Onlar ayakkabı calınma riskinden veya yine para isterler anlayışından dolayı cÂmiden kacma yolu arayan değil; cÂmide dağıtılacak hediyelerden ve sunulan imkÂnlardan yararlanmak icin de olsa aramıza katılabilmeli. CÂmiye cok nÂdir gelen Cuma cemaatine kitaplar, broşurler, dergiler, kasetler, başka hediyeler verebilmeli, ondan bir şey kesinlikle istememeliyiz. Cebine değil, gonlune hitap etmeli, gonlunu ve gozunu doyurabilmeliyiz. Hemen butun peygamberlerin toplumlarına bir hitabı vardır: “Sizden hicbir ucret istemiyorum. Benim ucretimi (ecrimi, mukÂfatımı) verecek olan ancak Âlemlerin Rabbi Allah’tır.” (26/ŞuarÂ, 109, 127, 145, 164, 180...)

i- Yine, bir cÂmi inşaatı icin elde makbuz, carşı pazar geziliyor, onune cıkan dinli dinsiz herkesten cÂmi icin yardım isteniyor. Bunun, dini ve cÂmileri kuculten bir tavır olduğu kadar, Kur’an’ın yasakladığı (9/Tevbe, 17) bir tavır olduğunu belirtmek gerekiyor.

j- Mescidlerde ticaret yapılması da cirkin bir bid'attir. Ozellikle Diyanet, kendi kasasını şişirmek icin kendi memurlarına, kendi yayınlarını cÂmide pazarlamalarını emretmektedir. Takvim, dergi, kitap ve makbuzlarının satılması şeklinde orneklerini gorduğumuz ticaretle ilgili işler icin mescidin kullanılması Hz. Peygamber'in bizzat yasakladığı hususlardandır.

k- Gunumuzde, mescidlerle ilgili bir başka yanlışlık da, coğu musluman halk tarafından yapılıyor: Filan vilÂyet veya uzak semtten Sultan Ahmet CÂmiini veya cÂminin icindeki Konya’ya MevlÂna muzesini ya da başka bir cÂmiyi ziyaret etmeye gidiyorlar. CÂmi ziyaret edince sevaba girdiklerini zannediyorlar. Halbuki cÂmi ziyareti kasdıyla yapılan bu davranışlar, yanlıştır, yasaktır, vebaldir. Cunku yeryuzunde namaz kılmak ve ziyaret etmek maksadıyla yolculuğa cıkılabilecek ancak uc mescid vardır. “Uc mescidden başka bir yere (ibÂdet ve ziyÂret etmek icin) ozel olarak yolculuk yapılmaz; Mescid-i Haram, Mescid-i Aks ve Benim mescidim.” (BuhÂrî, FedÂilu’s-SalÂt -SalÂtu Mescid-i Mekke- 1, 6, Savm 67; Muslim, Hacc 74; Ebû DÂvud, MenÂsik hadis no: 2033; Tirmizî, SalÂt 243, hadis no: 326) Bugun muslumanlar, maalesef Mescid-i AksÂ’yı ziyaret edememektedirler. Hic olmazsa hacca gidenlerin yol uzerinde uğrayıp ziyaret edebilecekleri ilk kıblelerine gitme yollarını bulmak bedel istiyor; insanımız da kolay sevap istediği icin bedele yanaşmıyor.

l- Peygamberimiz'in her Ramazan'da mutlaka yaptığı mescidde i'tikÂf sunneti unutulmuş, cÂmiler i'tikÂfsız/coşkusuz kalmıştır. İtikÂf, bilindiği gibi, dunya işlerinden arınıp bir mescidde ozellikle Ramazan ayının son on gunu ibÂdete cekilme demektir. Bu kuvvetli sunnetin terk edilmesi, mescidlerimiz acısından onemli bir eksikliktir. İ'tikÂfın ihy edilmesi gerekmektedir.

m- Bid'at unsurlarının bulaştığı mescidlere girmeme hakkı olan mu'minlerin, şirk unsurlarının bulaştığı mescidlere girmeme zorunluluğu vardır (Bkz. 7/A'rÂf, 29; 9/Tevbe, 107-109; 72/Cinn, 18).

n- Mescidin dırar olması/zararlı mescid haline gelmesi, mescidin sadece o niyetle yapılmasını gerektirmez. Mescid-i Dırarla ilgili Âyet-i kerimede (9/Tevbe, 107), yapmak ve kurmak anlamında bir kelime kullanılmamış, "ittihaz (edinme)" kelimesi kullanılmıştır. Bu demektir ki, bir mescidin zarar vermesinden soz etmek icin, daha yapılırken o niyetle yapılmış olması şartı aranmaz. İlk zamanda, hatta yuzyıllarca iyi hizmetler verdiği halde gunun birinde "zarar veren mescid" haline donuşen binalar olabilir.

o- Mu'minleri fırkalara bolmek, tefrika cıkartmak icin mescid yapmak veya yapılmış mescidleri bu maksatla kullanmak, dırar mescidinin ozelliğidir. Avrupa'da Turkler tarafından mescid haline getirilen yerlerde cok net sırıttığı gibi, her fırkanın kendine has bir cÂmisi vardır. CÂmiler, sadece Allah'ın olması gerektiği (72/Cinn, 18) halde, falancıların mescidi, filancıların cÂmisi diye cÂmiler gruplarıyla bilinir ve coğu mescidde ırklar ve uluslar arası ayrım ozelliğine işaret anlamına gelecek tarzda Turk bayrakları, hem de mihrab veya minber civarında bulunur. Sadece kendi gruplarına ait mescidlerde toplanıp namaz kılanlar, oteki cÂmilerde namaz kılmaz ve o mesciddekilere musluman gozuyle bakmaz. Hemen hepsi, birbirinin gıybetini etmeyi cihad zanneder.

o- Rus işgali donemindeki Afganistan'da ve gunumuzde nice yerlerde ornekleri gorulduğu şekilde, cÂminin İslÂm duşmanı olanlara, dini kullanmak ihtiyacı duyan ikiyuzlu kişilere barınak yapılması da bid'at olmaktan ote şirk unsurudur, dırar ozelliğidir. Senelerce kahır ve zulum altında inlettikleri muslumanların mÂbedlerini, onları somurmek, kontrol etmek ve birbirine duşurmek icin kullanma alcaklığının İslÂm tarihinde ilk temscilcileri Emevî hÂnedanıdır. Onlar, İslÂm'ın zaferi onunde eğilmek zorunda kaldıklarında, musluman kanı damlayan kılıclarını kınlarına soktular ve o kılıclarla dize getiremedikleri muslumanları, musallat oldukları mÂbedlerinden vurdular. Bu oyle bir vuruştu ki, en buyuk kahrını, dinin tebliğcisi Peygamber'in evlÂdı uzerinde gercekleştirdi. Onları zehir ve kılıcla yok etmekle yetinmedi, tevhidin mÂbedinden yaklaşık bir asır o aziz Rasûl evlÂdına ezan ve hutbelerden lÂnet okuyarak o Peygamber'in ummetine Âmin dedirtti. Omer bin Abdulaziz (olumu; 102/720), Rasûl evlÂdına okunan bu lÂneti mescidlerden kaldırdığında, kavramları tersine cevirmeye ornek olarak onu şu şekilde itham etme carpıklığına gidebildiler: "Sunnete muhÂlefet ediyor..."

p- Mescid yapımında, Allah rızÂsı ve takv kaygısından başka herhangi bir kaygının rol oynaması da Dırar mescidinin temel ozelliğidir. Kişisel menfaat, şohret hırsı, grup ve parti cıkarı, ekonomik rant vb. bu ozelliklerdendir.

r- Mescidlerde Allah'ın dışında herhangi bir kişiye sığınılması, yakarılması, herhangi bir kişinin Allah ile kul arasında vesîle ve aracı yapılması da, mescidin takv mescidi ozelliğinin kalkması demektir (72/Cinn, 18). Bu durum, ulûhiyet şÃ‚nından olan ozelliklerin Allah dışında bir varlığa verilmesini ifade ettiği icin şirktir. Allah'ın dışında kişi veya kişiler icin cağrıda bulunulması, ovguler dizilmesi, propaganda ve reklÂm yapılması da mescidlerdeki cirkin davranışlardandır. İslÂm'ın temel kabullerine zıt unsurların sokulduğu mescidlerdeki bu durumlara karşı cıkılmalı, tavır alınmalıdır.

s- Mescidlerin vazgecilmez fonksiyonlarından biri, oradaki cemaatin birbirlerinin dertleriyle dertlenmesi ve istişÃ‚re etmesine zemin olmasıdır. Bu ibÂdet ve meşveret yerlerinde muslumanlar, eşitlik kuralına uyarlar. Kimsenin kimseye meslek, maddî guc, makam vb. acıdan ustunluğu olamaz. Bu ayrımlara gore saflar duzenlenip bazılarına ayrıcalık verilemez. Herkes aynı safta ve omuz omuzadır. Bu yuzdendir ki, imamın da cemaatten yuksek bir yerde namaz kıldırması doğru değildir; hatta bunu cÂiz gormeyenler bile vardır (Ebû DÂvud, SalÂt 67). Hatta bazı ulkelerde gunumuzde de uygulandığı şekilde, mihrabdaki imamın cemaatten daha yuksek yerde namaza durarak gurura kapılmaması icin, mihrab cÂmideki cemaatin secde ettiği zeminden daha aşağıda olmasının daha faziletli olacağı değerlendirilebilir.

ş- Cemaatteki bu eşitlik, ancak bir noktada bozulur; o da ilim ve ibÂdet noktasıdır. Mescidde, ilk safta ilim ve takv bakımında onde olanlar bulunur. Bunlar, imÂmet ve riyÂset namzedi oldukları gibi, muzÂkere ve muşÃ‚verede de reylerinden en fazla yararlanılan kişilerdir. İmamın, namazdan sonra arkasını mihraba, yuzunu cemaate donup oturması, du icin olmayıp, kendisini imam secen veya imam olarak kabul eden cemaatle istişÃ‚re ve tartışmaya başkanlık etmek icindir. “Benim hemen arkama sizden dirÂyet ve akıl sahipleri dursun! Sonra onları takip edenler, sonra da onları takip edenler dursun! Carşıların karışıklığından sakının!” (Muslim, SalÂt 123; Ebû DÂvud, SalÂt 96; Tirmizî, SalÂt 168) “Uc kişinin namazları kabul olmaz; bunlardan birisi cemaat istemediği halde imamlık yapmak isteyen kişidir...” (Ebû DÂvud, SalÂt 63; Tirmizî, SalÂt 266)

t- Bu olculer dahilinde cÂmilerde istişÃ‚renin terk edilmesi, cemaatin birbiriyle kaynaşmaması, imam-cemaat ilişkisinin sağlıklı olmaması ciddî problemlerden biridir. Takv ve ilim durumuyla one cıkmadığı halde on safı ve imamın arkasını Âdet parselleyen kimselerin bu tavırları da sunnete uymaz. Aslında imamın cemaat tarafından secilip one cıkartılması gibi, imamın arkasına gececek insanları da cemaat belirlemeli, lÂyık olanları namaza durmadan oraya dÂvet etmelidir.

u- Vaaz ve hutbelerde, muezzinlik ve imamlıkta, normal olarak ses duyulduğu muddetce, gereksiz yere hoparlor kullanmak ve kulağı tırmalayacak şekilde bağırmak da cok yanlıştır, cirkin bir bid’attir.

u- DuÂnın kabulunun bir şartı, samimiyet ve sessizliktir. “Rabbınıza tazarrû ile yalvara yakara, gizlice du edin. Bilin ki O, haddi aşanları sevmez.” (7/A’rÂf, 55) DuÂ, tevÂzu ve zillet ile, fakirane, gizlice ve cok yavaş sesle yapılmalıdır. Yoksa, duÂ, tevÂzunun tersine bağırma ile, yarış edercesine, edebiyat gosterişi şeklinde, kafiyeli ama samimiyetsiz sozlerden oluşan tarzda olduğu muddetce o duÂ, cÂmi kubbesinin dışına yukselmeyecektir. Hele bir de zÂlim ve tÂğutlar icin de rahmet istenerek du edilmesi, duÂda cÂiz olmayan vesîleler, ırk asabiyetine dair ovunmeler de varsa, boyle duÂya el acıp Âmin diyenlerin de durumu, Akaid ilmini ilgilendirir.

v- Cuma namazlarında hutbeyi kısa, namazı uzun tutmak sunnet olduğu, aksi bid’at olduğu halde, hutbeler cok uzun ve namazlar cok kısa ed ediliyor.

y- Mescidlerden yola cıkılarak, oradan İslÂm'ın oğrenilip yaşanması, hÂkim olması halka halka yayılarak toplumu hukmu altına alması gerektiği halde; bugunku mescidler, aslî gorevlerinin coğunu yerine getirmemektedir. TÂğutlar ve onların rejimleri, ceşitli baskı ve dayatmalarıyla İslÂm dunyasındaki mescidlerin coğunu mahkûm etmiş, hapishaneye cevirmiştir.

CÂmiler, muslumanların her ceşit ibÂdet, buluşma ve goruşme, onemli meselelerini muzÂkere etme, dinin emir veya tavsiye ettiği birtakım hizmetleri gercekleştirmek uzere faÂliyetlerde bulunma yerleridir. Bu kutsal mekÂnları laik devletin kontrol altına alması ve işlevlerini de yalnızca namaz ibÂdetinden ibaret kılması; dine, sunnete, hukuka aykırıdır. CÂmilerde yapılan vaazların ve hutbelerin devlet tarafından kontrolu, hele devlet tarafından hazırlanıp papağan yerine konanların eline tutuşturulması, kesinlikle din ozgurluğune mudÂhale anlamı taşır.

CÂmiler ilk kuruluşundaki ornek uygulamaya gore birden fazla iş ve ihtiyac icin kullanılırdı. CÂminin fonksiyonları bolumunde bu konu yeterince ifade edildi. Eğer biri cıkar da "bunlar tarîhîdir, o gunku ihtiyac ve imkÂnsızlıklara bağlıdır, bugun bu işler icin ayrı mekÂnlar ve kurumlar vardır" diyecek olursa, kendisine şu cevap verilir: Bunlar doğru olabilir, ancak, bu tarihî uygulama iki şeye kesin delildir: 1- CÂmiler yalnızca namaz kılmak icin değildir. 2- Muslumanların din işleri, dunya işlerinden ayrı değildir; din ile dunya ic icedir. Kur'an ve Sunnet, hem din hayatını hem de dunya hayatını duzenlemek, yonlendirmek, yonetmek icin gonderilmiştir.

z- CÂmilerde; farzmış, namazdan bir parca imiş gibi, Haşr sûresinin son Âyetlerinin sabah ve akşam namazlarında imam veya muezzin tarafından mutlaka okunması, tesbihlerin komutlarla ve hic ihmal edilmeksizin ve mescidin dışındaki hayata yayılmaksızın cÂminin ve namazın olmazsa olmazı gibi okunması da bid’attir. Bakara sûresinin son iki Âyetinin de yatsı namazından sonra, başka Âyetler okunmaz veya hic terkedilmemeli gibi kıraati icin de aynı şey soylenebilir.

Aslında, okunan aşır veya sûrelerin meal ve tefsirleri verilmeli, hatta guncel konularla, cÂmi dışı hayatla ilgili hukumleri, tavsiyeleri iceren Âyetler secilmelidir ki, okunanlar yerini bulsun, gercek sunnete ve istenilen seevaba ulaştırsın. Ezanın, muezzinliğin haydi neyse, hele Kur’an’ın namaz veya namaz dışı okunmasında teğannî, şarkı okur gibi gereksiz, yersiz ve hatta yanlış uzatmalar ve ses dalgalandırmaları, sesin alcaltılması gereken yerlerde yuksek sesle okunması ve tersi uygulamalar, cehÂlet kaynaklı bid'atlerdendir. Kur’an kıraatinin ağlayarak, hic olmazsa ağlar gibi yapılarak huzunlu bir şekilde okunması gerekirken, ses sanatkÂrı gibi ve değişik makamlarda okumanın da doğru olmadığını belirtelim.

Yine, muezzinlik gerekeği zannedilen tesbih duÂları icin komutlarda ve mevlid vb. okuyuşlarda Kur'an makamıyla, Allah'ın Âyetleri dışındaki şeylerin okunması buyuk yanlışlardan ve bid'atlerden biridir.

Kamet getirilirken bazı muezzinlerin ellerini namazda imiş gibi bağladığı goruluyor; bu da bid’attir. Mevlid okunurken de, Peygamber’in doğum zamanı anlatılırken, namaza durur gibi cemaatin ayağa kalkması ve ellerini namazda bağlar gibi bağlamaları da yanlış ustune yanlıştır.

Namazdan sonra veya cÂmiden cıkmak uzere cemaatin birbirleriyle sanki namazın bir tamamlayıcısı gibi her zaman tokalaşmaları, bunu Âdet haline getirmeleri de bid'attir. Ama arada bir yapılyor, olmasa da olur deniliyor ve ozellikle birbirlerini az gorenlerin arasında uygulanıyorsa, bunda sakınca yoktur.

Ramazanlarda cÂmilerde kılınan teravih namazları, İstanbul boğazında surat teknelerinin tehlikeli yarışlarına benziyor. Kıraat, rukû, secde hep yarım yapıldığı gibi, ta’dîl-i erkÂna riÂyet edilmiyor. Boyle, dostlar alışverişte gorsun hesabı 20 rekÂt kılınacağına, sunnette olduğu gibi 8 veya 12 rekÂt kılınsa, ama hakkını vere vere kılınsa bid’at ve hatalardan uzaklaşılmış olur. Ama, Hz. Omer devrinde sahÂbe 20 rekÂt da kıldığından, usûlune uygun şekilde isteyen elbette 20, hatta daha fazla kılabilir. Ama, tavuğun yem topladığı gibi kılınacaksa, 100 rekÂt da kılınsa, gercek sunnet sevabı elde edilemez. Teravihlerin devamlı cemaatle ve cÂmide kılınması da Peygamberimiz’in surekli yapmadığı bir davranıştır.

İyi niyetli halk tarafından buyuk fedÂkÂrlıklarla yapılan cÂmilere DiyÂnet hemen el koyar. Maksat, orada kendisinin anlattığı devletin dininden farklı bir dinin anlatılmasına, yaşanmasına engel olmaktır. CÂmiler, Diyanet eliyle devlet dairesi haline gelmiştir; İmamlar da namaz kıldırma memuru. İşgal edilen bu mekÂnlar, mu'minler icin zararlı mıdır, tartışılmalı ama, devlet icin oylesine faydalı yerlerdir ki, devlet bu yerlerin kendi kontrolunde olmak şartıyla sayılarının artmasından memnun bile oluyor. Haftada bir gun, o kadar insana Cuma gunu anlatacağı mesajları neden fırsat bilmesin? O kadar insan zorla toplanmaya calışılsa bu kadar başarılı olunmaz.

Bu konuda Abdurrahman Dilipak’a kulak verelim: “Şimdi modern din adamı adına, Kemalist imam goruntusu altında İslÂm’a ve muslumanlara karşı bir tehdit odağı oluşturulmak isteniyor. İslÂm’da din adamı, ruhban sınıfı yok, ama bu duzen icinde bunlar var. Bu tip insanlar, sadece Cuma namazında imama ihtiyac duyuyor olsa gerekir. Omurleri boyunca İslÂm’a ve muslumanlara saldırdıktan sonra, bir maaş karşılığı susturulmuş imamların onculuğunde, ne olur ne olmaz, yarın Âhirette belki lÂzım olur diye, biraz da Allah’ı kandırmak istercesine muslumanların kendileri hakkında iyi şahitlik yapmasını isterler. Musluman mezarlığına gomulmek, garip bir tutkudur onlar icin. Bu iş icin, fazla baş ağrıtmayan, olulerin arkasından kırkıncı gunlerinde şen şakrak mevlitler okuyacak bir aydın imama ihtiyacları vardır.

CÂmilerimizin sosyal mimarisini kaybettik. CÂmi, eski hali ile hayatı kuşatan bir mekÂndı. İbÂdet, bizim dinimizde kapsamlı bir kavramdır. Gunumuzdeki şekliyle cÂmiler, dinin hapsedildiği, ya da hapsedilmek istendiği hapishaneler gibidir... İmamlar da bu hapishanelerin gardiyanları. Kimileri, buraya gelen insanları avlayarak onları din adına uyuşturarak kendi cıkarları yonunde kullanmak istemektedirler. Ucuz bir oy deposu, ucuz bir fedÂiler mangası!

CÂmiler, şimdi sadece beş vakit namazın cemaatle kılındığı mescidlerdir. CÂmi gunluk hayattaki ekonomik, sosyal, kulturel fonksiyonunu buyuk olcude yitirdi. CÂmiler birbirinin dertleri ile dertlenmeyen, hatta birbirini tanımayan yaşlı insanların gelip gittikleri bir yer haline getirilmek istenmektedir. Cemaat imamın, imam cemaatin jurnalcisi olacaktır! Ne muthiş bir komplo. Namaz dışında cÂmilerin kapısına artık kilit vuruluyor. CÂmi, muslumanların meşveret yeri olmaktan cıktı. Hutbeler ve vaazlar sivil karakterli, dinin ozunden alınan ilhamlarla gunun problemlerine cozum getiren şeyler değil. Coğu cÂmide okunan hutbe ve vaazları bir başka şekli ile bir kilise papazının ya da budist bir rÂhibin vaazlarında duyabilirsiniz. On emir”den ibaret ya da hıristiyanlaştırılmış, sadece kişisel ahlÂka indirgenmiş bir din.

CÂmi, ilk zamanlarda siyasî, sosyal, kulturel bir merkezdi. Giderek İslÂmî yapı icinde mimarî bir uslûp kazanarak kurumlaştı. ŞifÂhÂneleri, aş evleri, medresesi, oğrencilerin ve gariplerin barınacağı bir yer, buluşma ve muşÃ‚vere yeri, kutuphanesi ve vakfiyeleri ile hayatın en can alıcı noktalarında yer alırdı. CÂmi her şeydi. Bugun ise, butun bu boyutlarından yalıtılmış, tek boyutlu soluk bir renktir sadece. Şukurler olsun ki, bu durum giderek pozitif yonde değişmekte, cÂmi yeniden aslî yapısına doğru bir evrim sureci icinde bulunmaktadır.

CÂminin siyasî merkezlerin gudumunde rûhÂniyetini yitirmesiyle, muslumanlar cÂmi dışında bizzat hayatın icinde orgutlenmeye, cÂminin fonksiyonunu kendi evlerine, işlerine, sosyal hayatlarına, kultur dunyalarına taşıma gayretine girmişlerdir. Şunda kuşku yok ki, cÂmilerin biraz daha dejenere edilmesi ile, bu dejenerasyona teslim olan mekÂnlar ve kişiler İslÂm toplumundan tecrit edilecek ve dırar mescidi kavramı yeniden uyanacaktır.

İmamlara bunca maaşı niye veriyorlar dersiniz? Cok sevdikleri icin, dine imana hizmet olsun diye mi? Yoo, onlara maaş verenler, onların ellerine kendi bildirilerini tutuşturup okutmak icin... Bunda da cok başarılı değiller. Ama yine de guclu bir oto sansur, oto kontrol mekanizması var.

İmamlık bir meslektir artık. İmam-Hatip okulları Meslek liseleri değil mi? Bir İmam-Hatip oğretmenine soruyorsunuz: “Hangi derse giriyorsunuz?” Cevap veriyor: “Meslek dersleri oğretmeniyim.” Sormak gerek: “Muslumanlık ne zamandan beri meslek oldu, ya da din?! O kardeşimize kızmamak gerek. Bu işin raconu boyle. Resmî yazışmalarda İmam-Hatip Lisesi bir meslek okulu; ama sıra maaş odemeye gelince, normal lise statusunde oduyorlar. Ne kurtarsak kÂr hesabı. Tam iki yuzlu bir politika. İmam-Hatip Liselerinde kız oğrencilerin başlarını ortmeleri resmen yasak. Tabii, Heybeliada papaz okulu talebelerine gucleri yetmez, hınclarını bizimkilerden alıyorlar. Niye orgutlediler İmam-Hatip okullarını? Aydın din adamı yetiştirmek icin. Olulerini yıkayıp Allah onunde kendileri hakkında yalancı şahitlik yapsınlar diye. Ama, olmadı... Tutmadı.

Sanırım cÂmide bizim gorevimiz kısa sûreleri cabuk cabuk okuyarak işimizi bitirip cÂmiden ayrılmak olmamalı. İmamların gorevi namaz kıldırmakla bitmiyor, eğer arkalarında cemaat var ise... Şoyle yapmamız gerekirdi: Ozellikle cÂmilerin anlamı da burada gizlidir. İmamlar, bilen insanlar olarak Kur’an’dan oyle Âyetler secerek okumalılar ki, muslumanlar o gunun cokca konuşulup tartışılan meselesini Kur’anî gozle gorup anlayabilsinler. Hz. Peygamber zamanında bu, temelde boyle idi. Cunku Âyetler, olaylar uzerine nÂzil oluyor, Peygamberimiz onu okuyor ve sonra onu acıklıyordu. Biz de bugun yeniden olayların uzerine sanki Kur’an yeniden nÂzil oluyormuş gibi namazda onları okumalıyız.

Evet, evet... Namazda okumamız gereken Âyetler, o gunun uzerinde tartıştığımız, konuştuğumuz ya da sorumluluk alanımıza giren şeyler olmalı. Muslumanlar bunu evrensel bir bildirinin ardından, yaklaşık iki milyar muslumanın mÂnevî huzuru ile Allah’ın evinde ve O’nun onunde kıyam, rukû ve sucûd aralarında okumalıdırlar. Boylece namaz, muslumanın sorumluluklarını kuşandığı bir mekÂn olacak. Muslumanlar gunde beş defa Allah’ın evinden mÂnevî nitelikli dunyevî gorevlerle ve bilgilerle donanmış olarak bir cemaat bilinci ile ayrılmış olacaklardır. Cemaat olmanın anlamı da budur. Katılan, karşı cıkan, konuşan ve sorumluluk yuklenen bir insan.

Tartışıp durduğumuz şey fÂiz mi, zulum mu, başortusu mu, haksızlıklar mı? Kufur mu, ahlÂksızlık mı? Kur’an’ın hukmunu okur imam efendi ve namazdan sonra da oturur konuşuruz. Allah’ın hukmu uzerinde. Sorun ve cozum yolları uzerinde duşunur, goruşlerimizi koyarız. Tartışmayız, ittifak etmişsek birlikte, ihtilÂf etmişsek meşrû zeminde birbirimizi mÂzur gorerek herkes Allah'a vereceği hesabına gore sorumluluklarımızı kuşanırız. Ve namaz; donanma, namazlar arası zamanlar eylem vaktidir bizim icin. Ve ibÂdetimiz sureklidir. Sorumluluk şuuru ile hareket eden bir insan, Âdeta butun zaman namazdadır. Kıyamdadır, rukûdadır ve secdededir. Her yer mesciddir onun icin.

İşte oyle olmasın diye, “cÂmilerde dunya kelÂmı edilmez” diyorlar. Oysa din bu dunya icindir. Ve bizim dinimiz dunyayı ve hayatı kuşatır. CÂmi, muslumanların cem’ olup toplandığı, namazda okudukları Âyetleri Peygamberî bir metotla sorumluluğa donuşturme mekÂnıdır.”(20)

20- Abdurrahman Dilipak, a.g.e. s. 33-35; 48-49
Ahmed Kalkan
__________________