Kendisinden daha Âlim bir başka insanın ilmine akıl erdiremeyen insanoğlunun Rabbinin ve HÂlık’ının sonsuz sıfatlarını anlayamaması gayet normaldir.

“Hakikat-ı mutlaka, mukayyet enzar ile ihata edilmez”(Sozler)

Once bu harika vecizenin kelimelerine kısaca goz atalım. Mutlak; sınırsız ve kayıtsız mÂnÂsına geliyor. Mukayyet ise kayıtlı, bir had altına alınabilen, kendisine bir hudut cizilebilen. “Enzar”, nazarın coğulu ve burada nazar akıl mÂnÂsına geliyor. İhata ise, bir şeyi kaplamak, icine almak, onu her yonden ve her cihetten kucaklamak.

Akıl mahlûktur. Her mahlûk ise mahduttur, sınırlıdır. Gozumuzde gormeyi, ayağımızda yurumeyi, elimizde tutmayı, midemizde hazmetmeyi yaratan kudret, aklımızda da anlamayı ve ilmi yaratmış. İnsanın beyni gibi, duşuncesi ve ilmi de sınırlıdır. Bu ilim de bir noktaya kadar varabilir, ondan otesine gecemez.

Eli, şu ucsuz bucaksız Âlemi tutup cevirmekten ne kadar Âciz ise, aklı da onun yaratıcısını hakkıyla bilmekten en az o kadar uzaktır. Allah’ın sonsuz sıfatlarını, bu sınırlı akılla ihata etmek, yani tam mÂnÂsıyla kavramak ve anlamak mumkun değil.

Henuz kendi mahiyetini bilemeyen aklın, Allah’ı anlamaya kalkışması en azından haddi tecavuzdur ve insanı doğru yoldan saptırır. Şu var ki, anlamak başka, inanmak daha başkadır. İnanmak bir kalp meselesidir.

Akıl, sonsuzu kavrayamaz ama, kalp sonsuza inanabilir ve sonsuzu sonsuz derecede sevebilir. Kalplerindeki sonsuzluk madenini işletemeyenler, akıllarına esir olurlar ve bu esaret onları once bedenlerine, sonra da maddeye ve tabiata kole yapar.

İnsanın nazarı, mikroplar Âlemini de goremez, cok uzak yıldızları da... Aynı şekilde, insan aklının da ulaşamayacağı kadar yuksek ve derinliğine inemeyeceği kadar ince hakikatler vardır. Bunlar aklın sınırlarını aşarlar. Akıl, bu hakikatlerin ancak var olduklarını bilir; nasıl ve nice olduklarını anlamaya kalkıştı mı yanılmayı peşinen kabul etmiş demektir. Boyle bir akıl, anlama Âleti olmaktan cıkar, itiraz makinesi olur.

Akıllarına guvenen ve onu yegÂne olcu kabul edenler, kavrayamadıkları hakikatleri şu veya bu sebeple inkÂr etmeyi daha kolay bulur ve duşunmekten olanca gucleriyle kacarlar.

Kaynak
__________________