İslĂ‚m İnsanı:
İslĂ‚m insanını tarif ile soze girelim. Fikir adamları, filozof ve bilginler tarafından ortaya atılan bircok tarif icinde onun yeri neresidir?
O bir duşunen ve konuşan canlı mıdır? Gokten inmiş melek midir? Evrimleşip gelişmiş hayvan mıdır? Uretken bir yaratık mıdır?
Sanırım bu tariflerden hicbirisi İslĂ‚m insanına tam olarak intibĂ‚k etmez. Bu buyuk ve derin varlığı anlatmak icin yalnızca "duşunen, konuşan" vasfı kĂ‚fî olmadığı gibi ona: "yere inmiş bir melek, yucelmiş bir hayvan, fonksiyonu uretmekten ibaret olan bir mahlûk" demek de yeterli değildir; zirĂ‚ bircok hayvan, uretme sĂ‚hasında onu geride bırakmıştır. Biz insanı "yukumlu varlık" diye tarif etmeyi daha uygun buluyoruz. Bu varlığı ozet hĂ‚linde ve carcabuk tasvir etmek, kabataslak bir resmini cizmek icin bu tariften hareket edeceğiz. Onun karakterini, psikolojik yapısını, medenî unsurlarını, komplike duygularını, zihnî yapısının girdi-cıktılarını ve orada nelerin donup dolaştığını bilmeliyiz, bunları gerceğe yakın bir şekilde tesbit etmeliyiz ki; mĂ‚hiyet, hakikat ve bunyesine uygunluğundan emin olduğumuz bir yolda yurumeyi garanti altına almış olalım. Bunun icin de;
1. Bunyesinin kabûl etmiyeceği bir parcayı ona eklemeyelim. Filozofların, dunyamız insanları arasında bulamayınca fildişi kulelerinde hayĂ‚l ettikleri ve bir supermen olarak soz ettikleri orneği cihana sunalım. Boylece bu insan, duşmanlarının elleriyle hazırlanan sun'î hastalıklardan kurtulduktan sonra, arzu edilen sıhhate kavuşmuş, kendini bulmuş olsun.
2. Onu dikkatle incelersek, Batıdan devşirme cĂ‚relerin uyandıramadığı, asırlar boyu işlemeyen gizli guclerini keşfedip uyandıracak cĂ‚releri kendisine takdim edebiliriz; işte bunu yapalım.
Hatta biz ona kahramanlık duygularını coşturacak, onu şevk ve heyecĂ‚na getirecek bir recete sunduğumuz zaman o, rûh ve kafasındaki boşluğun doyma ve dolma yoluna girdiğini hissedecek; boylece duşmanlarının parcalayıp sağa sola, doğuya batıya cekiştirdikleri şahsiyeti tamamlanacaktır.
Kesin olarak diyebilirim ki; bizim her birimizin onun şahsiyetini sıhhate kavuşturma, hayatını değiştirme, ayaklarını sağlama bastırma ve eline gercek gucu verme yolunda gayret payımız olursa, dunya onunla mucĂ‚deleden de vazgececektir; zîrĂ‚ dunya, insan ve toprak, servet ve menfaatler olarak ona sahip olmak icin (bunu umduğu icin) mucadele etmektedir.
İslĂ‚m insanı vĂ‚sıta değil gĂ‚yedir, bir maksadın Ă‚leti değil, bizzat maksattır. Ona verilmiş, idaresi eline bırakılmış bir vazife icin, gercekleştirmesi istenmiş bir gĂ‚ye icin, taşıması istenmiş bir emĂ‚net icin yaratılmıştır. Burada insan kelimesinin iki cinse; kadın ve erkeğe şĂ‚mil olduğunu ayrıca soylemek fazladan bir soz olur. "İnsan başıboş bırakıldığını mı sanıyor. Atılan meniden bir tohum değil miydi? Sonra rahime tutunmuş bir embriyo oldu; Allah onu yarattı ve duzeltti, sonra ondan erkek, dişi bir cift yarattı. (el-KıyĂ‚me: 75/ 36)
O yeryuzunun halîfesi, orada ilĂ‚hî hukumrĂ‚nlığın temsilcisidir; "Hani Rabbin meleklere 'Ben yeryuzunde bir halîfe yaratacağım' demişti..." (el-Bakara 2 /30)
O'nu Allah ilimle donatmıştır: "Âdeme butun isimleri oğretti." (el-Bakara:2/31) Sonra onun omuzlarına emĂ‚neti yuklemiştir: "Biz emĂ‚neti goklere, yere ve dağlara vermek istedik de onlar yuklenmekten cekindiler, korktular ve insan onu yuklendi." (el-AhzĂ‚b: 33/72) Peşipeşine ona peygamberler gonderdi, halde ve gelecekte ona tebliğ vĂ‚sıtalarını bahşetti: "...kulak, goz ve gonul bunların hepsi ondan sorumludur. (el-İsrĂ‚: 17/36) Ve Allah, mukĂ‚fat ve cezĂ‚yı dinin tebliğine bağladı: "Peygamber gondermedikce cezĂ‚landırmayız." (el-İsrĂ‚: 17/15)
O (İslĂ‚m insanı) devamlı olarak Allah'ın insanı olma duygusu icindedir; hayatı O'nun rızĂ‚sı etrafında donup dolaşır, O'nun emrine uyarak durur, o, Allah'ın temsilcisi kıldığı varlık Ă‚leminde, O'nun kanunlarını yaşamaktadır, ilim onun derecesini arttırır, cehĂ‚let derece kaybettirir: "Allah icinizden iman edenler ile kendilerine ilim verilenlerin derecelerini yukseltti." (el-MucĂ‚dele: 58/11) "Soyle, bilenler ile bilmeyenler hic musĂ‚vi olur mu?" (ez-Zummer: 39/9) "Kulları icinde Allah'tan ancak bilenler korkar." (FĂ‚tır: 35/25) Onun hurriyeti olculudur; ne Batı insanı gibi kayıtsız, şartsız hurdur; ne de doğu insanı gibi cıvataya takılmış somundur; o hem bağımlı, hem de hurdur.
O ne Batı insanı gibi fertci, egoist ve bencildir; ne de doğu insanı gibi şahsiyeti erimiş ve dağılmıştır: "Ve her insanın mukadderĂ‚tını kendi boynuna doladık." (el-İsrĂ‚:17/13); Onun ferdcilik ve sorumluluğu budur. "Siz insanlar icin yaratılmış en iyi toplumsunuz..."; onun toplumculuğu ve ozgeciliği da işte budur.
O ne batı insanı gibi dar kalıplar icinde milliyetci, ne de doğu insanı gibi dunya vatandaşı; silik veya sınıfcıdır. O'nun milliyetciliği dindaşlarına, hak idealinde dost ve taraftar olmaktır: "Mumin erkekler ve mumin kadınlar birbirinin dostu, velîsidir." (et-Tevbe:9/ 7) O humanisttir; yĂ‚ni insanlıktan ve onun doğru yolu bulmasından sorumludur: "İnsanlara ornek olasınız diye sizi kĂ‚mil bir ummet olarak yarattık." (el-Bakara:2/133)
O, haftada altı gun bankalar, bir tek gun de Allah icin veren Batı insanının rûh cokuntusunden uzak olduğu gibi; Doğu insanı gibi madde camuruna saplanmış, materyalist de değildir. "Allah'ın sana verdiğiyle Ă‚hiret yurdunu kazanmaya bak; ve dunyadan da nasîbini unutma." (el-Kasas: 27/77) Cunku onun ana maddesi bir parca camur ile Allah'ın rûhundan bir nefestir, "Hani Rabbin meleklere,ben camurdan bir insan yaratacağım; ona şeklini verip rûhumdan ufleyince ona secde edin demişti..." (SĂ‚d: 38/71)
O, ilan edilince savaş adamı, işaretini aldığı zaman barışın gercek oncusudur: "Onlara karşı savaşın ki Allah sizin ellerinizle onlara azĂ‚b edecek, onları rezîl edecek ve sizi onlara karşı muzaffer kılacaktır." (et-Tevbe: 9/14) "Onlar sulha yonelirse sen de ona yonel ve Allah'a guven." (el-EnfĂ‚l: 8/61)
Dunya onun icin Ă‚hirete geciş koprusu, ona hazırlık yeri ve onun icin tohum ekilen tarladır.
O, butun bu vasıflarıyle Doğu ve Batının insanından ayrılmaktadır. O, dunyayı mustesnĂ‚ bir fırsat ve son hazırlık sığınağı olarak kabûl etmiştir. Servet onun elinde gĂ‚ye değil, vĂ‚sıtadır; kalbinde değil elindedir; servet peşinde ihtiras, aşırı duşkunluk, aldatma, hîle ve dovuş yoktur. Dunya onun hizmetcisidir, o dunyanın hizmetcisi değildir. Hayırlı mal onun istediğidir, kirlenmemiş zenginlik icin ona fırsat kapıları acıktır; bu da onun istediğidir.
İşte bizim insanımız budur. Bir goz yerde, diğer goz semĂ‚dadır. Bir el yucelere uzanmıştır; Allah iledir; diğer el, insanların elleri ile tokalaşmaktadır. Ne pat diye yere duşmek, ne de gokte perende atmak. Değerli ve ilĂ‚hî bir cerceve icinde; gelişmenin Ă‚milleri, ilerlemenin yolları ve varlığın kanunlarıyle carpışmaksızın, butun gercekleri goren ve muĂ‚melesini isĂ‚bet icinde onlarla ayarlayan tam gercekcilik. İşte iman, guc ve ilmin insanı; İslĂ‚m'ın insanının ic ve dış dunyasının şekli (resmi) budur; onu cok acele cizgilerle resmettik; Ă‚deta zengin, bereketli, uzun, geniş mevzûların başlıklarından meydana gelmiş bir cetvel, bir fihrist yaptık.
Ancak bu, İslĂ‚m insanının varsayılan orneğinin ve onun terkibini meydana getiren unsurların tasvîridir. Mezkûr vasıflarıyle "bu insan, bugunlerde aramızda yaşayan insandır" demiyorum ve aramızda bunu soyleyecek birisinin bulunduğuna da inanmıyorum.
Unutmamamız gereken bir şey daha var ki, o da gosterdiğimiz bu insan resminin geniş ve derin bir kokten, yĂ‚ni dinden doğabileceğidir. Dolayısıyla İslĂ‚m insanı kendisini meydana getiren terkîbi ancak ebedî bir dinin cocuğu olarak kazanabilir.
HĂ‚lihazır durumunun, asıl şeklinden bu olcude uzak oluşu -bu şekliyle de onun- sağlam bir koke bağlı bulunduğunu, derin bir kaynaktan geldiğini unutturmamalıdır. Ve bu asıl şekline, mĂ‚hiyetine donebilmesi imkĂ‚nsız şeyler arasında değildir. İlk vazifemiz ve en buyuk cabamız onu bu sağlam ve asıl şekline kavuşturacak vĂ‚sıtaları sunmak ve ortamı hazırlamak icin seferberlik ilĂ‚n etmek olmalıdır.
Bundan bir mesele cıkıyor ki, onu şu şekilde ortaya koymak istiyoruz:
İslĂ‚m insanının bugunku şekli, kendisinde bulunması gereken şekilden farklı olunca biz, onun ebedî dîninin kendisi icin cizdiği şekli kazanıncaya kadar elinden tutmanın ilmî sorumluluğunu taşıyoruz demektir; bu bir...
İkincisi cevabını aradığımız baş suĂ‚ldir: Geri kalmışlıktan onu kurtarmak icin ona gostereceğimiz yol nedir? "Başka ulkelerde denenmiş ve parlak başarılar elde etmiş ithal malı metot ve sistemleri sunmak sûretiyle, onu bu geri kalmışlıktan kurtarabilir miyiz" dersiniz? Yoksa onun tarihi, karakteri ve medenî terkîbine uyan yeni metot ve sistemler mi bulmaya calışmalıyız?
Duşunurlerimizin coğu -Allah onları bağışlasın!- kendilerini cepcevre kuşatan fikrî esaretin baskısı altında, diğer ulkelerde başarıya ulaşmış metot ve sistemleri almaya dĂ‚vet icin koşuşturuyorlar ve bunun tek hal cĂ‚resi, girilmesi zarûrî biricik yol olduğunu zannediyorlar.
Bunların ileri surdukleri bu iddiĂ‚ ot gibi yerden cıkmış değildir; onun acı, makbûl olmayan bir tarihi koku vardır; Bunlar, kendilerine ait değerlerin -gercek mĂ‚nĂ‚da- bulunmadığı bir zamanda gozlerini, Batı medeniyetinin parlaklığından kamaşmış olarak actılar; Batı duşuncesinin liderliğine boyun eğdiler. Bilerek veya bilmeyerek İslĂ‚m dunyasının esas problemini, ileri Batı ulkelerinden iktisaden geride kalmış olmaktan ibaret telĂ‚kki ettiler. Bundan dolayı da "tedĂ‚vî yolu ve hal cĂ‚resi, Avrupa insanını ornek almak, yoluna duşmek ve izlerini takip etmektir" dediler.
İslĂ‚m dunyamıza tatbik edilmek istenen sistem ve metotların, uzerinde başarı kazandığı manevî zemin olması itibĂ‚riyle - kendime ve onlara- "Avrupa'da ahlĂ‚k ve ahlĂ‚kîliğin mĂ‚hiyetini" sormak istiyorum. Bu soru buyuk onem taşıyor; cunku, geri kalmışlığın hangi şekline karşı olursa olsun savaşta başarılı olmanın temel şartı, butun milletin bu savaşa katılmasıdır. Teklif edilen herhangi bir sistem veya metot ile kaynaşmaya milletin kĂ‚biliyetli ve hazır olmaları da ikinci temel şarttır. Hepimiz kabûl etmişizdir ki milletler, fertlerinin duygu, duşunce, tarih ve medenî terkip kaynaklarıyla uyuşmayan, bunlara ters duşen hicbir tahrîke cevap vermez, boyle dĂ‚vete icĂ‚bet etmezler.
Bu suĂ‚le vereceğimiz cevabı kısaltmak istersek; Avrupa duşuncesine hĂ‚kim olan mûtĂ‚ları (doneleri) araştırmamız gerekir. Cunku bu duşunce, Avrupa tabanı ve Avrupa insanını oluşturan terkip ve ortamın bir meyvası, bir tezĂ‚hurudur.
Avrupa duşuncesi, kendisini fikir dunyasına sokan değerleri kazandığı gunden beri, Darvin, Marks ve Freud'un sunduğu mûtĂ‚ların (verilerin) hukmu altındadır. Bunların duşunceleri neyi aksettirir, neyi temsil eder dersiniz?
Onlar insanı yeryuzunun halîfesi olarak değil, bir hayvan olarak ele alırlar. Darwin bu insana, hayvanlar icinden bir nesil, bir kok bulabilmek icin kendini ne kadar yormuştu. Nitekim Lamark da onun insanlığını bir secilme ve icinde yaşadığı muhitin şartlarına gore şekillenme esası uzerine acıklamak icin didinmiş durmuştu. Freud insanların, yucelerden gelmiş değerlere sahip olduğunu bir turlu kabûl edemedi de onun ahlĂ‚kını, ornek davranışlarını icgudulerin hĂ‚kim olduğu veya olsa olsa benlik (ego) istekleri ve ust-benlik (super-ego) istekleri dediği kuvvetler ile bu icgudunun uzlaştığı bir zemine oturtmaya calıştı.
Marks'a gelince; o onunde, her şeyi olcusune vurduğu ve icinde gorduğu bir diyalektik catışma ve celişmeden başka bir şey bulamadı.
Ben burada Avrupa duşuncesinin, Avrupa insanının ahlĂ‚kîliğine yansıyan akislerini detaylarıyle verecek değilim. Varmak istediğim netice; felsefesi, duşunce sistemi ve terkibi ile Avrupa insanının, İslĂ‚m insanından farklı olduğudur. Birincisi, ibĂ‚det hayatına varıncaya kadar maddeci iken, ikincisi bunun aksinedir. Birincisi, dunyayı ve kĂ‚inatı devamlı bir carpışma ve catışma icinde gorurken, ikincisi oyle değildir. Birincisi, sorumsuz veya duzensiz bir hurriyeti benimserken ikincisi başkadır. Birincisi, başkalarının mahvına sebep olsa dahi yalnızca kendi hayatını, kendisi icin yaşarken, ikincisi boyle değildir. Birincisi, değerlerini, orneklerini kendi icinden (nefsinden) veya Freud'un ust benlik dediği seviyeden alırken ikincisi buna uymamaktadır.
Bu, genel olarak goruş farklarının ozetidir. MukĂ‚yeseyi daha belirli sĂ‚halara aktardığımız zaman da aynı farklılıkları goreceğiz. MeselĂ‚ İslĂ‚m'ın ekonomik yapısının uc direği vardır:
1. Ceşitli şekillerde tezahur eden mulkiyet ki; dağılım bunun ışığı altında belirlenmektedir.
2. Uretim, tuketim ve dağılım sĂ‚halarında İslĂ‚mî değerlerle sınırlanmış hurriyet.
3. Kıymetlerin sınırlanmasında esas olarak dengeye ve karşılıklı kefĂ‚lete dayanan ictimaî adĂ‚let.
İki cephesiyle Avrupa dunyasının iktisadında bunların mukĂ‚bili olan husûslara bakışlarımızı cevirirsek İslĂ‚m'ın, mulkiyet prensibi ve onun şekillerinde, kapitalist ve sosyalist sistemlerden farklı olduğunu goruruz. O, kapitalizmle beraber ozel mulkiyetin esas olduğunu kabûl etmediği gibi, sosyalizmle beraber olup kamu mulkiyetinin esas olduğunu da kabûl etmez. İslĂ‚m ceşitli şekillerde mulkiyeti kabûl etmiştir: Birkac kaynaklı ozel mulkiyet, kamu mulkiyeti ve devlet mulkiyeti. Bunların her birinin işlediği, her birine has sĂ‚halar ayırmış; hic birisini istisnaî veya şartlar icabı gecici bir cĂ‚re olarak gormemiştir.
Ote yandan kapitalizmde hurriyetler başını alıp giderken, sosyalizm (marksizm) de her nevi hurriyete el koyarken, İslĂ‚m-hurriyeti eğiterek cemiyete faydalı bir arac kılacak olcutler ve değerler cercevesi icinde- kişilerin hurriyetlerini kullanmalarına izin vermiştir.
Ucuncu direğe gelince biz bugune kadar, ferdin değerini duşurmeden, sosyal adĂ‚let prensibine vucût veren, mefhumunu sınırlayan, plĂ‚nını ışıklandıran bir sistem gormedik. Ama İslĂ‚m duzeni devlete, calışma gucu olanlara iş imkĂ‚nları acmak, gucu olmayanların gecimlerini uzerine almak vazifesini yukleyerek İslĂ‚m toplumu fertlerinin hayat ve maîşetlerini sigorta etmesini sağlamak suretiyle bunu tam mĂ‚nĂ‚sıyla gercekleştirmiştir.
Şimdi soruyorum: Hem İslĂ‚m dunyası insanı icin dışardan aktarma bir sistem ve metot aramamız, hem de sonradan uygulama fiyasko verince kendimizi bırakıp yolu ve muhtevĂ‚sını suclamamız doğru olur mu? Bunun yerine, daha once de işĂ‚ret ettiğimiz gibi, zenginleştirmemiz gereken ve zorunlu olan ozden; yĂ‚ni "sistem veya metodun, onu tatbik edecek olan milletin bunyesinden doğmuş, onun tarîhi, psikolojisi, mefkûresi ve arzularıyle kaynaşmış olması" zarûretinden gaflet ettiğimizi kabûl etmemiz daha doğru olmaz mı?
Ucuncu bir yolun işĂ‚ret taşlarını koymak, sınırlarını tesbit etmek icin devamlı ve ciddî gayret hepimizin vazifesidir; boynumuzun borcudur, hic birimiz bu vazifeden affedilemeyiz.
Bu yolun umûmî cercevesini dînimizin kaynakları bize sunmuştur. Bize duşen bu cercevenin verilerini amelî kalıplara dokmek ve işi yurutmektir. Boylece sınırları cekilmiş, binası sapasağlam kurulmuş olarak İslĂ‚m'ın iktisad teorisini ortaya koymuş olacağız ki, bu hepimizin uzerine yuklenmiş bir farzdır; herkes Allah'ın verdiği ilim, tefekkur, tesir ve guc nisbetinde bununla mukelleftir.
İktisadî muĂ‚mele ve faĂ‚liyetler etrafında koparılan şupheler fırtınası bir esas şuphe cercevesinde toplanmaktadır. İddiaya gore fĂ‚iz, şirket ve bankaların temelidir.
Allah TeĂ‚lĂ‚ bana, Mısır Arap Cumhuriyeti topraklarında meseleyi iktisadî yonden ele alan ve cozumler getiren bir tecrube yapma imkĂ‚nı bahşetti. Bu tecrube aynı zamanda, İslĂ‚m dunyamızda gercekleştirmek icin işler bir yol bulmak cabasıyle coğumuzu uykusuz bırakan, ictimaî ve iktisadî kalkınma hareketine katkıda bulunuyordu.
Bundan sonraki konferansta - Allah'ın izniyle- bu tecrubeyi anlatmaya gecmeden once teyit etmek isterim ki; ben bu tecrubenin, kalkınma problemine ait butun meseleleri cozeceği iddiasında değilim. Ben bunu, ictimaî ve iktisadî kalkınma probleminin cozumunde payı olan bir ornek; İslĂ‚m dunyasında ona verilecek yayılma fırsatı, boşluğu doldurma ve cozume katılma payı olcusunde, fayda ve tesiri genişleyecek olan bir model olarak arzediyorum.
__________________
Islami ve insan hakkında bilgiler
Dini Bilgiler0 Mesaj
●34 Görüntüleme
- ReadBull.net
- Kültür & Yaţam & Danýţman
- Eđitim Öđretim Genel Konular - Sorular
- Dini Bilgiler
- Islami ve insan hakkında bilgiler