Farklı ictihad rahmettir

Sual: Mezheplerdeki farklı hukumlerin sebebi nedir?
CEVAP
İctihad, bir ibadet, yani Allahu teÂlÂnın emri olduğundan, hicbir muctehid, diğer bir muctehidin ictihadına yanlış diyemez. Cunku, her muctehide, kendi ictihadı hak ve doğrudur. Beyheki’deki hadis-i şerifte, (Muctehid Âlimlerin farklı ictihadları rahmettir) buyuruluyor. İmam-ı Şafii hazretleri, imam-ı a’zam hazretlerinden farklı ictihadları olduğu ve Hanefi mezhebinde olmadığı halde, (imam-ı a’zam Ebu Hanife’nin rey ve ictihadını beğenmeyene, Allahu teÂl lanet etsin!) buyurmuştur. İmam-ı Ebu Yusuf ve imam-ı Muhammed ve diğer imamların, imam-ı a’zama uymayan sozleri, onu beğenmemek, kabul etmemek değildir. Kendi ictihadlarını bildirmektir. Bunu bildirmeye memurdurlar.

Mezheplerdeki farklılıkların coğu, Resulullah efendimizin ibadetleri değişik şekilde yaptığındandır. Bir de Âyet-i kerime ve hadis-i şeriflerden muctehidlerin farklı anlayışları vardır. Muctehid ictihadında yanılabilir. Fakat yanılsa da mahzuru yoktur. Buhari’deki hadis-i şerifte de, (Muctehid, ictihadında isabet ederse iki, yanılırsa bir sevap alır) buyuruluyor. Demek ki ictihad hatası, gunah değil, aksine sevaptır. Farklı ictihadlarından dolayı Eshab-ı kirama ve muctehidlere dil uzatılmaz.

Server-i Âlem efendimiz, uzak ulkelere gonderdikleri Sahabe-i kirama, gucluk karşısında kalınca, Âyet-i kerimelere muracaat etmelerini, orada bulamazlarsa, hadis-i şeriflere muracaat etmelerini, orada da bulamazlar ise, kendi rey ve ictihadları ile hareket etmelerini, kendilerinden daha yuksek ilimli ve fikirli olsalar dahi, başkalarının ictihadına uymamalarını emrederdi.

İşte bunun gibi, imam-ı Ebu Yusuf ve imam-ı Muhammed de hocaları olan imam-ı a’zamın reyine tÂbi olmayıp, kendi ictihadları ile hareket ederlerdi. Halbuki, imam-ı a’zamın ilmi onların ustunde idi. Dort mezhep arasındaki farklar da, bundan ileri gelmektedir.

O halde namaz, oruc ve diğer ibadetlerde, buyuk Âlim olan mezhep imamlarımızın birbirine uymayan ictihadları icin, hicbiri diğerinin sozune yanlış dememiştir.

Sahabe-i kiram da boylece bircok işlerde birbirlerine uymamışlarsa da, hicbiri diğerinin ictihadına yanlış dememiş, dalalet, fısk demeyi hatırlarına bile getirmemişlerdir. Mesela, Ebu Bekri Sıddık halife iken, Musluman olmasını teşvik icin, gayrı muslim olan birini, bir sahabinin yanına katarak, beyt-ul-malın muhafaza memuru olan Hazret-i Omer’e gonderdi. Buna zekat hissesini versin dedi. Hazret-i Omer ise, bu parayı vermedi. Muellefe-i kulub ismi verilen bu gibi kimselere zekat verilmesi, Âyet-i kerimede emr edilmiş iken, niye vermedin diye sorunca, Hazret-i Omer, (KÂfirlerin kalblerini yumuşatmak emri, Allahu teÂlÂnın vaad ettiği zafer ve galibiyet başlamadan once, kÂfirlerin azgın olduğu zamanda idi. Şimdi ise, Muslumanlar kuvvetlenmiş, kÂfirler mağlup ve aciz olmuştur. Şimdi kÂfirlerin kalblerini mal ile kazanmaya luzum kalmamıştır) buyurduktan sonra, Muellefe-i kulub denilen kÂfirlere zekat verilmesi emrini nesh eden, yani yururlukten kaldıran Âyet-i kerimeyi ve Muaz hadisini okudu. Hazret-i Omer’in bu ictihadının, Sıddık-ı a’zamın rey ve ictihadına uymaması, onun bu emrini red etmek değildir. Beyt-ul-malın muhafazasına ve idaresine memur olduğu icin, ictihadını soylemişti. Hazret-i Ebu Bekir de bu ictihadından dolayı ona bir şey dememişti. Hatta, ictihadını değiştirerek, Eshab-ı kiramın hepsi, Hazret-i Omer gibi ictihad eylediler. (Eshab-ı kiram kitabı)

Sual: Selefiye itikadındaki gencler (Ummetimin ihtilafı rahmettir) hadisi uydurmadır diyorlar. İhtilaf rahmet olunca ittifak gazap olur diyorlar. O zaman dort hak mezhebe de dil uzatmış olmuyorlar mı? Hazret-i Âdem’den beri gelen Allah’ın gonderdiği dinlerde de farklılıklar vardı. Farklı olmak rahmet olmasaydı Allah, peygamberlerin şeriatlarını [ameldeki bilgilerini] hep aynı yapardı. Farklı yapması, mezheplerdeki farklılıkların rahmet olduğunu gostermiyor mu?
CEVAP
Elbette gosteriyor. Mezhepsizlerin inkÂr edemediği bir hadis meali şoyledir:
(Muctehid, ictihadında hata ederse bir, isabet ederse iki sevap alır.) [Buhari]

Hatası bile sevap olan Âlimlerin boyle farklı ictihadları bir rahmettir. Bunu inkÂr etmek 14 asırdan beri gelen Âlimleri yalanlamak ve hak mezhepleri inkÂr olur. O hadisi bir cok muhaddis rivayet etmiştir. Muhaddis sıradan insan değildir. Omurleri hadis ilmi ile gecmiştir. O hadis-i şerif şu mealdedir: (Ummetimin [Âlimlerin] ihtilafı [farklı ictihadları] rahmettir.) [Beyheki, İ.Munavi, İbni Nasr, Deylemi]

Fıkıh Âlimi İbni Âbidin hazretleri, onsozde buyuruyor ki:
Bu hadis meşhurdur. Mekasıd-ı hasene’de yazılıdır. İbni Hacib de Muhtasar’da sahih olduğunu yazmaktadır. Nasrul-mukaddesinin Hucce kitabında ve Beyheki’nin Risalet-ul-eşariyye’sinde sahih hadis olarak bildirildiğini, İmam-ı Suyuti yazmaktadır. Halimi ve kadi Huseyin ve İmam-ul-Haremeyn de sahih olarak bildirmişlerdir. Mevahib-i ledunniyye’de de yazılıdır.

Farklı ictihad, Peygamberlerin farklı şeriatları gibi rahmettir. Bir Âlim, oteki Âlimin ictihadının yanlış olduğunu soylemez. Cunku Mecelle’de (İctihad ictihadla nakzedilemez) buyuruluyor. (Madde 16)

Muctehidlerin ihtilafları, yani farklı ictihadları rahmet olmasa idi, muctehidin hatasına da sevap verilmezdi. Yanlış bir işe sevap verilmez. Muctehidin hatasına da sevap verildiğine gore, farklı ictihad rahmettir. İhtilaf rahmet olunca ittifak gazap olur demek de yanlıştır. Cunku bu soz, Peygamberlerin getirdiği dinlerin farklı olmasına ve Selef Âlimlerinin birbirinden farklı ictihad etmesine dil uzatmak olur.

Resulullah efendimiz de rahmet olması icin farklı hadisler bildirmiştir. Hak mezheplerin farklı oluş sebeplerinden biri de, bu farklı hadislerdir. Mesela uc hadis Âlimi şu hadis-i şerifleri ittifakla bildirmişlerdir:
(On avretine dokunan erkeğin abdesti bozulur.) [Ebu Davud, Tirmizi, Nesai]

(On avretine dokunan erkeğin abdesti bozulmaz.) [Ebu Davud,Tirmizi, Nesai]

Hic biri uydurma dememiştir. Bu farklılığın rahmet olduğunu bildikleri icin kitaplarına almışlardır. Bu buyuk hadis Âlimlerine dil uzatanın dili kurur. Muctehidin ihtilafı rahmet olduğu gibi, her biri Cennetlik ve muctehid olan eshab-ı kiramın farklı ictihadları da rahmettir. Bir hadis-i şerif meali:
(Eshabım gokteki yıldızlar gibidir. Hangisine uyarsanız hidayete erersiniz. Eshabımın ihtilafı [farklı ictihadları] sizin icin rahmettir.) [Taberani, Beyheki, İbni Asakir, Hatib, Deylemi, Darimi, İ. Munavi, İbni Adiy]

Gorulduğu gibi bu hadis-i şerifi 8 muhaddis rivayet etmiştir. Muctehidlerin ve hepsi muctehid olan eshab-ı kiramın da farklı ictihadları rahmettir.

Sual: Kitaplarda, İmam-ı Ebu Yusuf’a, Cuma’yı kıldıktan sonra, guslettiği kuyuda fare olusu gorulduğu soylenince, “Şafii kardeşlerimize gore guslumuz sahihtir” buyurarak tekrar gusletmediği bildiriliyor. Halbuki İmam-ı Ebu Yusuf muctehid idi. Muctehid, muctehidi taklit edemez. Bu sozunun acıklaması nedir?
CEVAP
Şafiileri taklit etmiyor. O anda Şafiiler gibi ictihadda bulunuyor. Şafiilere uygun ictihad ettim demek istiyor.

Sual: Muctehidin sozu, Âyet ve hadis gibi senet olmaz. Ebu Hanife veya İmam-ı Şafii ictihadında yanılsa, hic araştırma yapmadan, deliline bakmadan bu yanlış ictihada uymak nasıl caiz olur? Bunun icin, mezheplerin icindeki isabet eden hukumleri tespit edip amel etmek, daha uygun olmaz mı?
CEVAP
Muctehid olmayanların dort hak mezhepten birine uymaları şarttır. İmam-ı a’zam veya İmam-ı Şafii bir hukmun doğrusunu bilemiyorsa, biz nasıl bileceğiz? Sizin yapmak istediğinize, mezhepsizlik denir. Muctehide ictihad etme yetkisini, dinimiz veriyor. Bizim gibilere de, (Bilmiyorsanız Âlimlere sorun) buyuruluyor. (Nahl 43)

Muctehid hata etse de, sevab alır. Onun yanlış ictihadıyla amel eden de, kurtulur. Bir hadis-i şerif meali:
(Muctehid, ictihadında isabet ederse on, isabet etmezse, bir sevab alır.) [Buhari, Ebu Davud, İbni Mace, İ.Ahmed]

Eshab-ı kiramdan Ebu Said-i Hudri rivayet ediyor:
Seferde iki kişi, su bulamadıkları icin teyemmum ederek namazlarını kılıyorlar. Sonra vaktin icinde suyu bulunca, biri kendi ictihadına gore abdest alıp namazını iade ediyor, diğeri de kendi ictihadına gore iade etmiyor. Durum Resulullaha arz edilince, her ikisini de uygun bulup şoyle buyuruyor:
(Namazı iade etmeyen; sunnete uymakla isabet etti. Abdest alıp iade eden de, iki sevab aldı.) [Nesai, Ebu Davud]
(Bu hadis-i şerif de Eshab-ı kiramın muctehid olduklarını gostermektedir. İki zat farklı ictihad ediyor ve ictihadlarına uydukları goruluyor.)

Peygamber efendimiz, muctehidlerin boyle farklı ictihadlarının Muslumanlar icin rahmet olduğunu bildiriyor. Mezheplerin cıkışı da, bu hukme dayanıyor. Bir hadis-i şerif meali de şoyledir:
(Farklı ictihad rahmettir.) [Beyheki, Deylemi İ. Munavi, İbni Nasr]

http://www.dinimizislam.com/detay.asp?Aid=721
__________________