Corona virusu, ABD ve diğer ulkelerde bir kişiye bulaştıktan sonra vaka sayısı ilk gunlerinde neredeyse hic artmıyormuş gibi gozukuyor. Fakat ilk vakanın acıklanmasının ardından gecen 2 aylık surec sonrasında vaka sayısında birden fırlama yaşanıyor.
İşte yaşanan bu fırlama, uzmanların canlarını oldukca sıkıyor. The Washington Post, gectiğimiz gun yayınladığı bir yazıda ABD’deki artışın anlattığımızla aynı durumda olduğunu gosterdi. Aşağıda goreceğiniz grafik, ABD’de tespit edilen ilk vakanın ardından 13 Mart’a kadar uzanan bir sureci gosteriyor.
[h=2]Corona virusu kısa surede katlanarak bulaşmaya başladı: Neden?[/h]
Grafikte de gorebileceğiniz şekilde eğer neredeyse her uc gunde bir vaka sayısı iki katına cıkarsa, ABD ve diğer ulkeleredeki vaka sayısı Mayıs ayı sonuna kadar 100 milyon civarına yaklaşabilir. Elbette bu anlattığımız basit bir matematikten ibaret, bu konuda herhangi bir iddiamız yok.
Virusun yayılması, sağlık uzmanlarının dediklerine gore insanlar, halka acık alanlardan uzaklaşarak ve gun icinde evden gerekmediğinde cıkmayarak “sosyal mesafe” gosterdiği surece yavaşlatılabilir. Ancak herhangi bir onlem alınmazsa COVID-19, onumuzdeki aylarda daha da buyuyerek yolunda ilerler.
Washington Post, yaptığı haberde bu konuyu anlamamız icin bizlere oldukca yararlı gorseller sundu. Yayınlanan haberdeki gorsellerin her biri, ufak bir grupta virusun nasıl yayılabileceğini gosterir nitelikte. Dilerseniz Washington Post tarafından hazırlanmış bu ufak senaryolara bir bakalım.
[h=2]Bir virus nasıl yayılıyor:[/h]
NOT: Her gorselde;
Mavi: Sağlıklı birey
Kahverengi: Hasta birey
Mor: İyileşmiş birey
İlk senaryomuz sizlere yalnızca basit bir şeyi oğretmek icindi. Eğer hasta bir birey, sağlıklı bir bireyle temasa gecerse sağlıklı birey de hastalığı kapar. Ancak gercek hayatta durum tam olarak boyle değil; insanların sağlık durumları değişebiliyor, yani hastalıktan kurtulabiliyorlar.

Bu senaryoda hastalıklı bireyin hastalık bulaştırdığı tum bireyler ve ardından kendisi hastalıktan kurtuluyor. Daha sonra, hastalıklı birey ne sağlıklı bireye ne de hastalıktan kurtulmuş bireye hastalık bulaştıramıyor.
[h=3]200 kişiden oluşan bir topluluk:[/h]
Peki hastalık 200 kişiden oluşan bir yerde gorulseydi ne olurdu? Yukarıdaki gorselde gorduğunuz grafik aslında durumu ozetliyor. Hasta insanların sayısı bir anda artış gosterdikten sonra zamanla insanlar iyileşmeye başlıyor ve belli bir sure sonra hicbir hasta birey kalmıyor.
[h=3]Hastalığın yayılamaması icin karantina onlemi alınırsa:[/h]
Elbette nufusun daha yoğun olduğu bolgelerde insanların coğunun hastalık kapmasını istemezsiniz. Bu durumda hastalıklı olan insanları belli bir noktada tutarak, mesela karantina altında, hastalığın yayılmasını engellemeye calışırsınız. İşte yukarıdaki grafik de bunu anlatıyor.
Fakat grafikte de gorulduğu uzere işler beklendiği gibi gitmiyor. Peki neden? The Washington Post’a Ocak ayında bir makale sunan Leana Wen’e gore bunun nedeni insanların yaşadıkları eyaletlerde farklı eyaletlerde veya bolgelerdeki işe gitmeleri. Bununla birlikte insanların ailelerinden uzaklaştırılması konusu da oldukca zorlayıcı bir durum.
[h=3]Sosyal mesafeye uymak:[/h] Biliyorsunuz ki uzmanlar sık sık halka acık alanlara gitmemizi ve gerekmedikce evden cıkmamamızı soyluyorlar. Yani insanlarla aramıza mesafe koymamızı istiyorlar. Boylece virus, insanla temasın daha aza inilmesi nedeniyle yayılmakta gucluk cekiyor. İnsanların “sosyal mesafe” koyduğu senaryoyu aşağıda gorebilirsiniz.

Bu senaryoda nufusun dortte ucu uzmanlar tarafından soylenen “sosyal mesafe” kuralına uyuyorlar. Diğer ceyrek hareket etmeye devam ediyor. Grafikte de gorulduğu uzere sosyal mesafe koymak, hastalığın yayılmasını ciddi oranda azaltıyor. Peki daha fazla sosyal mesafe koyan insan olsaydı ne olurdu?

Bu senaryoda nufusun icinde bulunan insanlardan yalnızca 8’de 1’i hareket ediyor. Geriye kalan insanlar sosyal mesafe kuralına uyuyorlar. Grafikte de gorulebileceği uzere sosyal mesafe kuralına ne kadar fazla insan uyarsa hastalık o kadar az yayılıyor.
[h=2]Sonuc:[/h]
Senaryolar bittiğine gore gelin, testlerden elde ettiğimiz sonucları bir arada değerlendirelim. Gorulduğu uzere Corona virusunun veya herhangi bir virusun yayılmasını engellemek icin en iyi cozum sosyal mesafe kuralına uymak. Yapılan senaryolar COVID-19’u tam anlamıyla yansıtmıyor olsa da basit bir simulasyondan boyle bir sonuc alınması bize ders veriyor.