Gecen hafta sonu, piyasa birden dalgalandı. Gune 2.27 TL’den başlayan dolar fiyatı 4 kuruş artarak 2.31’e kadar yukseldi. Halbuki dolar fiyatı 5 Eylul’de 2.15 TL’ye kadar inmişti.
Ne oldu da dolar fiyatı birden harekete gecti? Dolar yukselmeye devam edecek mi?
Ayşe Hanım Teyzem’in derdi “gelirinin artıp artmayacağı, enflasyon karşısında yaşamını nasıl surdureceği”... Kızının merakı, “İşvereninin yıl sonu işten cıkarılacaklar listesinde adının olup olmadığı”... Damadının korkusu, “Market rekabeti karşısında işyerinin kapanması”...
Onlar doğrudan doviz fiyatı ile, faiz oranı ile, borsa ile ilgilenmiyorlar ama sonunda doviz fiyatı, faiz oranı ve borsadaki hareket onları etkiliyor.
Piyasanın calkalandığı donemlerde olan biteni anlayabilmek icin Carıklı Borsacı Ali Bey’i ararım. (Daha onceki yazıları okumayanlara bilgi arz edeyim: “Carıklı ErkÂn-ı Harp” diye adlandırılan Anadolu insanı nasıl ki “alaylı” olduğu halde her bir şeyden bilgi sahibi olur ise, benim “Carıklı Borsacı Ali Bey”im de “alaylı piyasa uzmanı”... Ama “piyasayı iyi okuyor.”)
Carıklı Borsacı Ali Bey’in dun bana anlattıklarını ozetliyorum:
CALKANTI NORMAL
Her yıl, yılın sonuna doğru finans piyasalarında “pozisyon kapatılır”. Pozisyon kapatmak demek, hesapları gozden gecirmek, riskli yatırımları imkÂn olcusunde nakde cevirmek, yatırımların gelirini, giderini duzene sokmak demektir.
Genelde yatırımcılar (yatırımlara aracılık eden kuruluşlar) kasım ayında pozisyon kapatırken, bu yıl Rusya olayları ve de petrol fiyatındaki gerileme nedeniyle pozisyon kapatmada gecikildi.
Noel oncesi pozisyon kapatma işlemleri yoğunlaşınca, bunun ucu Turkiye’ye de dokundu. Pozisyon kapatacakların dolar talebi arttı. Talep artınca dolar fiyatı da oynuyor.
ABD’DE İŞLER İYİ...
Bu ay, ABD ekonomisi ile ilgili gostergeler iyileşince “panik havası” ortaya cıktı. “Eyvah, ABD’de işler duzeldi. ABD faiz artıracak. Dolar değer kazanacak...” korkusu yayıldı.
Evet, ABD’de işler duzelir gibi ama, ABD kuresel ekonominin bir parcası. Kehanet ustası Nouriel Roubini ne diyor, “Dunya ekonomisi 4 motorlu bir ucaktır. Birinci motoru ABD ve yeğeni İngiltere. İkinci motoru Euro Bolgesi ulkeleri, ucuncu motoru Japonya, dorduncu motoru Cin’dir. Ucak 4 motorla havada kalır. Tek motor ile, sadece ABD motoru calışıyor diye, durduğu yerden havaya kalkamaz.”
ABD’de işler duzeliyor ama, Euro Bolgesi’nde durgunluk var. Faizler artamaz. Japonya negatif faiz ile bile ekonomiyi canlandıramıyor. Cin’de buyume yavaşladı. Bu ortamda ABD’nin tek başına faizi istediği gibi artırması kolay değil.
Kolay değil ama bizim piyasa oyuncularımız başta olmak uzere kaderini dış kaynağa bağlamış ulkelerde piyasa oyuncuları diken uzerinde... “Ya ABD faizi artırır ise” diyerek dolar fiyatı ile oynuyorlar.
RAKİPLER ARTIRIRKEN MERKEZ FAİZ İNDİREMEZ
Cumhurbaşkanı Sn. Erdoğan’ın faiz indirimindeki ısrarı suruyor ama, Merkez Bankası’nın şu gunlerde faizi aşağıya cekmesi zor.
Dunya piyasalarındaki rakip ulkeler listesinin başında yer alan Brezilya ve Rusya faiz yuksetti. Yuzde 11.75 - yuzde 10.50 faiz ile doviz cekme arayışındalar.
Evet, cari acık kuculdu ama cari acığı bono ve kredi ile kapatıyoruz. Acık anlatımı ile bizim kuculen cari acığımızı kapatmamızda faiz onemli bir arac. Faizi istediğimiz gibi aşağıya cekme luksumuz yok.
MERKEZ'İN GUCU VAR MI?
Gercekci olalım. Bizde tam anlamıyla “Serbest Kur” uygulaması yok. “Gizli kur cıpası” ile dolar fiyatının başını alıp gitmemesine calışılıyor.
Gizli kur cıpası icin Merkez Bankası’nın elindeki silahlar (1) Faiz, (2) Para politikası, (3) Doviz tanzim satışlarıdır.
- Merkez, faiz silahını imkÂn olcusunde kullanıyor.
- Sıkı para politikasına dikkat ediyor. Gecen hafta piyasaya verdiği parayı 43 milyar TL’den 23 milyar TL’ye indirince, gecelik faiz yuzde 8.5’lerden yuzde 10.7’lere yukseldi. Para kısılınca, faiz yukselince başta bankalar olmak uzere kurumsal doviz talebi azalıyor.
- Doviz tanzim satışları işe yaramıyor. Merkez Bankası gunluk doviz satışını 20 milyon dolardan 40 milyon dolara yukseltti. Cari acık ne kadar kuculurse kuculsun ekonominin gunluk ortalama 100 - 200 milyon dolar dolayında doviz acığı var. 40 milyon dolarlık tanzim satışı bir kurumun talebini karşılıyor. O kadar...
OCAK AYINDAN SONRA NE OLUR?
Ocaktan sonra ne olur? Cok kimsenin merak ettiği ocaktan sonra ne olacağıdır.
* Ocaktan sonra doviz kıtlığı cekilmez.
* Doviz fiyatları birden tırmanışa gecmez.
NEDEN DOVİZ KITKIĞI CEKİLMEZ?
* Bizim doviz acığımız kuculdu. Kuculuyor. (1) Buyume yavaşladı, yavaşlamayı surdurecek. Buyume yavaşlayınca cari acık kuculuyor. Doviz talebi azalıyor. (2) Enerji ithalatı faturası 50 milyar dolardan 32 - 35 milyar dolara gerileyecek.
Bu tabloda doviz talebi kuculecek. Doviz bulmakta zorlanmayız.
* Kuresel kriz devam etse de, bizim ihracat ve turizm gelirlerimizde dramatik eksilmeler ortaya cıkmaz. İthalat faturamız kuculurken, doviz gelirlerimiz artmasa bile azalmaz.
* Bize gelen doviz, portfoy yatırımı ve kredi olarak geliyor. Bunun arkasında da faiz var. Faizi odediğimiz surece doviz girişi devam eder.
İşte bu nedenle doviz girişi durmaz, doviz fiyatı beklenmedik olcude artmaz.
DOLAR FİYATI NE OLUR?
Hicbir iktisatcı, hele hele ekonomi yazarları, doların fiyatı şu olacak, altın şu fiyattan satılacak şeklinde tahminde bulunamaz, fiyat veremez.
Ama ulkedeki işletmeler, işyerleri, yatırımcılar gelecek yılın butcesini hazırlarken, bir dolar tahmini yapmak zorundadır.
İstanbul’da piyasanın “baba oyuncuları”, bu yıl sonu ve 2015 yılının ilk ayları icin butce hazırlarlarken yıl sonu dolar fiyatını 2.25 TL, 2015 yılının ilk ayları icin dolar fiyatını 2.40 TL olarak tahmin ediyorlar.
Tekrarda yarar var... Butun bunlar kişisel varsayımlardır. Cunku kur riski butunu ile tahmini yapana aittir. Kimse, “başkası soyledi de, başkasına inandım da, riske girdim” diyemez.
Kaynak
__________________