Sivrisinekler, dunyada yaşayan en olumcul canlılardan biri olabilirler. Her yıl yuzlerce insan sivrisineklerin taşıdıkları hastalıklar olan sıtma, dang, Bat Nil virusu ve sarı humma gibi hastalıklardan hayatını kaybediyor. 200 milyon insan ise bu hastalıkların semptomlarından muzdarip durumda.
6 Şubat tarihinde Science dergisinde yayınlanan yeni calışmaya sivrisineklerin insanları bulmak icin vucut ısılarını bulma sistemlerini kandırabilme ya da devre dışı bırakmanın olasılığını ortaya koyuyor. Biyoloji profesoru Paul Garrity, Chloe Greppi ve Willem Laursen sivrisineklerin insanları vucut ısısını takip ederek bulması uzerine onemli bir calışma gercekleştirdi.
Sivrisineklerin insanları nasıl takip ettiklerini ilk olarak 20.yy başında Hindistan ’da bulunan İngiliz bilim insanı Frank Milburn Howlett keşfetti. Howlett, cay molalarında sivrisineklerin caydanlığın etrafında yoğun olarak bulunduğunu keşfetti. Sivrisineklerin sıcaklığı takip ettiğini duşunen Howlett, sivrisinekleri yaşayabilecekleri bir torbaya doldurdu. Daha sonra sıcak su dolu bir tupu torbaya yaklaştırdı. İngiliz bilim insanı, sivrisineklerin torbanın sıcak suya yakın olan kısmına topladığını keşfetti.

Howlett, araştırmasının sonuclarını 1910 yılında yayınladığı makale ile duyurdu. Howlett, sivrisineklerin soğukkanlı hayvanları ısırmadığını da ortaya cıkardı. Howlett ’ın iki calışması, sivrisineklerin insanların vucut sıcaklığını takip ettiğini ortaya cıkarmış oldu.
Howlett ’ın ardından yapılan calışmalar, sivrisineklerin insanlara birkac metre uzak olduklarında nefes verildiğinde ortaya cıkan karbondioksiti, yayılan kokuları ve gorsel ipuclarını takip ettiklerini ancak uzaklık cok azaldığında vucut sıcaklığını takip ettiklerini belirledi.
İlginc olan ise sivrisineklerin sadece dişilerinin bu şekilde davranması. Dişi sivrisinekler, yumurtalarını beslemek icin kandaki proteinleri kullanıyorlar. Erkek sivrisinekler ise sadece meyve ve bitkilerin nektarından besleniyorlar.

Gectiğimiz yıl gercekleştirilen başka bir calışma ise sivrisineklerin cevre sıcaklığındaki değişikliği anlamak icin antenlerinin ucundaki reseptorleri kullandığını ihtimalini kuvvetlendirdi. Geleneksel olarak, sivrisineklerin reseptorleri ile cevrenin sıcak ya da soğuk olduğunu anladıkları duşunulurdu. Ancak gectiğimiz yıl Paul Garrity ve ekibi, bu reseptorlerin sadece cevredeki sıcaklık değişimini algıladığını ortaya cıkardı.
Garrity ve ekibi, sıcaklık değişimini algılayan bu reseptorler konusunda IR21a isimli bir molekuler reseptore guveniyor. IR, noronların sinyal iletmesine yardımcı bir grup protein olan iyonotropik reseptoru temsil eder. IR21a ise sivrisineğin etrafındaki sıcaklığın duştuğune dair bir sinyalin iletimini kolaylaştırır.
Science ’da yayınlanan son calışmada ise Garrity ve ekibi, IR21a reseptorunun uretilmesinden sorumlu sivrisinek genini durdurmayı başardılar. Bu gen olmadan doğan bocekler ve sıradan sivrisinekler, bir duvarı insan vucut sıcaklığına sahip bir kutuya yerleştirildiler. Sivrisineklere insan nefesini taklit etmek icin karbondioksit de verildi.

Genleri ile oynanmayan sivrisinekler, hızla vucut sıcaklığına sahip duvarda toplandılar. Genleri ile oynanan sivrisinekler ise duvarı gormezden geldiler. Bu şekilde IR21a reseptoru olmadığında sivrisineklerin cevrelerindeki sıcak noktalarla ilgilenmediği belirlenmiş oldu.
İkinci bir deneyde araştırmacılar, sivrisinekleri bir kafese yerleştirdiler. Kafesin bir tarafına oda sıcaklığında insan kanı, diğer tarafına ise vucut sıcaklığında bir insan kanı dolu kap bıraktılar. Genleri ile oynanmış sivrisinekler, normal sivrisineklere gore vucut sıcaklığındaki kanla yuzde 88 oranında daha az ilgilendiler.
Paul Garrity, IR21a reseptorunun sivrisineklerde soğuğa doğru hareket edildiğinde devreye girdiğini belirtiyor. İnsanlar genellikle cevrelerinden daha sıcak olduğu icin, bir sivrisinek insana yaklaştıkca IR21a daha sessiz hale geliyor.

Sivrisinekler, sıcaklık değişimini izleyerek insanların kan damarlarını da tespit edebiliyorlar. Kan damarları, insan vucudunun en sıcak noktaları oldukları icin sivrisinekler tarafından rahatlıkla tespit edilebilirler.
Calışma hakkında acıklama yapan Paul Garrity, IR21a reseptorunun sinir bozucu bir alarm gibi davrandığını soyledi. Garitty, “Dişi sivrisinek daha soğuk noktalara yoneldiğinde alarm vermeye başlayan reseptoru susturmak icin sivrisinekler ne gerekiyorsa onu yapmaya yoneliyor” dedi.