Kuranı anlamak gunumuz insanı acısından oncelikle onun iniş surecinde nasıl anlaşıldığını anlamaya daha sonra modern hayatta nasıl anlaşılması gerektiğine dair bir araştırmayı gerekli kılmaktadır.Kuran, indiği donemde bazen bir olay uzerine indiğinden onun ilk muhattapları icin bağlamı ve anlaşılması cokta zor değildi. O her ne kadar hukumlerinde bir genelliğe sahip olsada indiği donem acısından muşahhas bir hadise hakkında inebiliyordu.Ve anlaşılması diye bir zorluk bulunmamaktaydı.Fakat islam dini anlayışı, gecen asırlar icerisinde ceşitli faktorler(duşunce hareketleri ile siyasal hareketler)altında farklı farklı anlaşılmalar gostermiştir.Tum bunlar ve her bir vakaa kuranın anlaşılmasında da ceşitliliklere sebep olmuştur.Bu anlayış farlılıkları daha sonra islamın karakterine ve bugunku duruma nasıl geldiğine dair işaretleride biz gostermektedir.

Peki kuranı anlamada bu acıdan nasıl doğru bir yontem geliştirebiliriz?Kuranı anlamak icin nuzul tertibine riayeten araştırmak ve algılamak daha aydınlatıcıdır. Kuranı okuyan birirsinin peygamberin siyerini bilmesi nuzule gore okumasında onun sosyal şartlarını ve muhalefeti cozmesinide kolaylaştıracaktır. Mesela Donemin ilk şartlarını bilen bir kimse icin kuranın ilk inen surelerini anlamak anlamlandırmak kolaydır.

Kuranı anlamada diğer anahtar bir unsur da kuranın temel kavramları olan mumin- kafir ,zalim -adil ,fitne, ıslah,tevbe,bağışlanmak, azap- mukÂfat, dunya, ahiret, sevap- gunah ,kazanc- kayıp,rab rahman gibi bazı kavramlara vukufiyettir.Bu kavramlar kuran terminolojisinde kullanıldığı yere gore değişen anlamlara sahiptir. Bu kavramların cahiliyyede de tekabul ettiği anlamları vardı.Bu sebeple kuran okuyan birisinin bu kavramlara aşina olması ve bilmesi elzemdir. Bunların hem sozcuk anlamları hem kullanıldıkları bağlam cok onemlidir.

Diğer bir husus da peygamberler tarihi ile ilgili anlatımlardır.Kuranı anlarken bu tarihi kıssaların ayrıntılarına ve kuranda bahsedilmeyen kısımlarına değil de cıkarılacak ve ibret alınacak hususlarına dikkat edimesidir.Kuran o kıssa ile ilgili dikkat edilecek hususlarda aydınlatıcı bilgilere zaten vurgu yapmıştır.Burada kıssaları okurken onları bir hikaye veya roman havasında değil, kendi cağına getirerek tekabul ettiği hakikata yonelmek, kendi cağının ozne ve nesneleriyle karşılaştırmak, kaynaştırmak, kurani okumanın yonu ve amacı acısından bir zorunluluktur.Zira hem peygamberimizin, hem ashabının bu tarihi anlatılara bakışı bu yondeydi.Onlar Musa(as) İsa(as) İbrahim(as) dendiğinde Muhammed’i(as) anlıyorlardı.Yine oradaki takipcileri veya onlara muhalefet eden gunahkarları duyduklarında bunu kendi tarihi durumlarıyla, cevrelerindeki ortam insan ve sosyal yapıyla kıyaslayıp bir algılama icerisine giriyorlardı.

Yine Kuranda anlatılan savaşlar ile ilgili kısmılarda bu savaşların hangi savaşlar olduğunun tarihen bilinmesi kuranı anlamada cok onemlidir.Gerci kuranda savaşla ilgili bahsedilen ayetlerde o savaşın somut olarak hangi savaş olduğuna dair bilgilere az rastlanır.Bu kurani usluptaki umumiliği yansıtan bir gorunumdur.Fakat bu ayetlerin tarihen hangi savaşa ait olduğunu araştırılması onun bir dış kaynaktan yeterince araştırılması da onemlidir.Kurandaki bu ayetlerden islam toplumu icin savaşmanın ne anlama geldiği, hangi şartlarda meşruiyet kazandığı, ne durumlarda savaşılacağı veya savaşılmayacağı gibi genel ilkelere dair işaretlere ulaşılmalıdır.Nasıl ki ashap Davut’la(as) veya Talut’la Calut’un savaşı konu edinildiğinde bunu kendi savaşlarına, kendi bunyelerine adapte ediyorlarsa bu bize kuranı anlamada bir yontem geliştirebileceğimize dair ışık tutmaktadır.

Kurandaki hukuka dair emir ve yasakların toplumda inşa edilmek istenen bir sosyal ahlakın vesileleri olduğuda izlenecektir. O yalancı şahitliği, zinayı, kumarı, adam oldurmeyi hırsızlığı, haksızlığı, hak yemeği yasaklarken hep sosyal adaletin cari olduğu bir toplum inşaası cabasındadır. Yine de o bağışlamadan yanadır.Kısas gerektirecek, karşılık verilmesi caiz olan yerlerde bile affı, merhameti tavsiye etmekte karşılık vermede aşırılığı ve adaletten ayrılmayı yasaklamaktadır. Kulun kula yaptığını affetmeyi salık veren bir kuranın Allah’ın hangi rahmet ve merhamete sahip olduğunu ve bağışlamaya hazır bir rab olduğunu bildirmemesi ve boyle bir algı inşaa etmemesi mumkun olmayacaktır[1]

Sonucta onun adalet dediğinde, zulum dediğinde, huda dediğinde fitne ve fesat dediğinde neyi kastettiğini ancak kuranı okumada az bir kısmına değinebildiğimiz bu ilkelerin gozetilmesi ile sonuca ulaşılacaktır.Kuranın hayata taşınması ancak onun doğru bir usulle okunması doğru bir hedef gozetilerek araştırılması konumunu kaynağını yetkisini hiyerarsişini bağlayıcılığının ne olduğunu bilmek suretiyle edinilecek bir idraktir.




[1] Kuran bize Allah’ı en doğru ve guzel şekliyle gosteren bir rehber olarak karşımızdadır.
__________________