Tasavvufun, bir muslumanın hayatındaki yeri ne olmalıdır?


Cok muhim bir suÂl sordunuz. İsterseniz bunun cevabına ibret ve hikmet dolu bir hÂdiseyi naklederek başlayalım. Merhum pederim Mûs Efendi -kuddise sirruh- anlatmıştı:
�Sonradan musluman olmuş bir komşumuz vardı. Birgun kendisine hidÂyete eriş sebebini sorduğumda şunları soyledi:
"�Acıbadem�de tarla komşum Rebî Molla�nın ticaretteki guzel ahlÂkı vesilesiyle musluman oldum. Molla Rebî, sut satarak gecimini temin eden bir zÂttı. Bir akşam vakti bize geldi ve:
��Buyurun, bu sut sizin!� dedi.
Şaşırdım:
��Nasıl olur? Ben sizden sut istemedim ki!� dedim.
O hassas ve zarif insan:
��Ben farkında olmadan hayvanlarımdan birinin sizin bahceye girip otladığını gordum. Onun icin bu sut sizindir. Ayrıca o hayvanın tahavvulat devresi (yediği otların vucudundan tamamen izalesi) bitinceye kadar sutunu size getireceğim...� dedi.
Ben:
��LÂfı mı olur komşu? Yediği ot değil mi? HelÂl olsun!..� dediysem de Molla Rebî:
��Yok yok, oyle olmaz! Onun sutu sizin hakkınız!..� deyip hayvanın tahavvulat devresi bitene kadar sutunu bize getirdi.
İşte o mubÂrek insanın bu davranışı beni ziyÂdesiyle etkiledi. Neticede gozumdeki gaflet perdelerini kaldırdı ve hidÂyet guneşi icime doğdu. Kendi kendime:
��Boyle yuce ahlÂklı bir insanın dîni, muhakkak ki en yuce bir dîndir. Boylesine zarîf, hak-şinÂs, mukemmel ve tertemiz insanlar yetiştiren dînin doğruluğundan şuphe edilemez!� dedim ve kelime-i şehÂdet getirip musluman oldum."�
Bu hÂdise gibi daha nice sayısız guzel neticelere vesile olması itibarıyla ÂşikÂr olmaktadır ki tasavvuf, engin bir derûnî yapı ve muhtev ile ehl-i îmÂnın elinde vazgecilmez bir İslÂmî tecellî, feyz ve olgunluk nîmetidir. Bu bakımdan o, hem muslumanların kemÂle ermesi, hem de gayr-i muslimlerin hidÂyetine vesile olunabilmesive onlara İslÂm�ın doğru bir şekilde yansıtılabilmesi icin pek buyuk bir ehemmiyet arz etmektedir.
Zîr butun kitÂbî bilgiler, hakîkatte bir tohuma benzerler. Nasıl ki tohumlar toprağa ekilmeyip sadece ambarda kaldığında yıllar gecse de onlar yine bir tohumdan başka bir şey olamazlarsa, kitÂbî bilgiler de yalnızca satırlarda veya raflarda kaldığında durum aynıdır. Buna mukÂbil toprağa gomulen tohumlar ise, vasıflarına gore buyuyup serpilir, kimisi devÂs cınarlar hÂline gelir. Tıpkı bu şekilde gonul toprağına ekilen ilim tohumları da, kalbleri birer maneviyat bahcesi hÂline getirir ki, ilim ve irfÂnın gercek meyveleri olan sır ve hikmetler o zaman elde edilir.
Bu acıdan dînin fetv yonu bir binÂnın temel direkleri, takv yonu ise, o direkler etrafındaki tamamlayıcı kısımlar ile guzellik ve zarÂfet unsurlarıdır. Bir taraftan bu iki ozelliği birleştiren tasavvuf, bir taraftan da guzel amel ve ahlÂk mukemmelliğine ilÂve olarak; insanı, Kur�Ân�ı ve kÂinÂtı acıklamakta, mes�ûliyetlerin daha geniş bir hikmet ile idrÂk ve îfÂsını sağlamaktadır. Bu itibarla tasavvuf, muhabbetullÂh ve mÂrifetullÂh bahsinde kullara, gonullerinden miraca doğru acılmış mÂnevî bir pencere mahiyetindedir.
Dolayısıyla tasavvuf ruhun ve kalbin vazgecilmez bir ihtiyacıdır. Boyle olunca da her muslumanın hayatında az ya da cok var olması gereken bir gercektir. Daha doğrusu bir yerde insan varsa orada tasavvuf soz konusudur.
Bu gerceği bir kenara bırakarak "tasavvufsuz olmaz mıydı" demek, "İslÂm�ı temellendiren tefsir, hadis, kelÂm, fıkıh ve diğer ilimler olmasa olmaz mıydı" cinsinden bir sorudur. tasavvufu gereksiz gormek; ihlÂs, takvÂ, irfÂn, nefsi tezkiye, kalbi tasfiyeyi, hÂsılı AllÂh�a ihsÂn makamında samîmî olarak kullukta bulunmayı gereksiz gormek demektir. Zîr tasavvuf ile bu hakîkatler kastedilmektedir. Dolayısıyla bu hakîkatleri yaşayan kimse, eğer tasavvuf ismini kabul etmiyorsa bile, o da bize gore tasavvufu yaşıyor demektir. Cunku takvÂ, zuhd, ihsÂn ve tasavvuf, hakîkat ve muhtevÂları itibarıyla aslında aynı mÂnÂya ve gÂyeye delÂlet etmekte olan birbirine yakın terimlerdir. İsimlendirme sadece bir alemdir. Her ifadenin merkezinde butun bir beşeriyetin en yuce murşid-i kÂmili olarak yegÂne numûne, usve-i hasene (en guzel ornek) Hazret-i Peygamber -sallÂllÂhu aleyhi ve sellem- ve onun ulvî terbiyesinde yetişmiş olan ve her biri bir ulvî şahsiyet ve maneviyat yıldızı olan ashÂb-ı kirÂm vardır.
Diğer taraftan kalbin itminÂna ermesi, huzûr, sukûn ve saÂdete kavuşması, mÂnen ulaştığı seviyeye bağlıdır. Bunun icin de kulun mÂnevî bir terbiyeden gecmesi îcÂb eder. Zîr kalbin ilim ve hikmetle dolması, dînin yuksek hakîkatlerine muttalî olması ve kulun mÂnen tekÂmul edebilmesi, ancak birtakım ameliyeler netîcesinde mumkun olabilir.
Nitekim beşeriyyete numûne olarak gonderilen peygamberler bile, vahye muhÂtap olmadan once bir hazırlık doneminden gecirilmişlerdir. Zîr kalbin, latîf mÂnevî tecellîleri alıcı hÂle gelmesi icin kesÂfetten arınması, hassÂsiyet kazanması ve belli bir kıvÂma ulaşması gerekmektedir. RasûlullÂh -sallallÂhu aleyhi ve sellem-, daha peygamberlikle vazîfelendirilmeden once Hira mağarasında îtikÂfa ÎtikÂf: Bir yere kapanıp, vakti ibÂdetle gecirmek. Bilhassa Ramazan�ın son on gununde cÂmiye kapanarak kendini ibÂdete vermek. cekilirdi. Mûs -aleyhisselÂm-, CenÂb-ı Hak�la mukÂlemesinden evvel, Tûr-i SînÂ�da kırk gun, bir nevî riyÂzata girmişti. Yusuf -aleyhisselÂm-, Mısır�a sultÂn olmadan once on iki sene zindanda kaldı. Orada cile, riyÂzÂt, mucÂhede ve meşakkatin butun kademelerinden gecirildi. Boylece mubÂrek kalbi, AllÂh�tan gayrı butun istinadlardan ve alÂkalardan tamÂmen sıyrıldı.
RasûlullÂh -sallallÂhu aleyhi ve sellem-, MîrÂc�a cıkmadan evvel �İnşirah Sûresi�nin sırrına mazhar oldu. Sadrı acılarak kalb-i şerîfleri yıkandı. İlim ve hikmetin rûhÂniyetiyle dolduruldu. Cunku O, MîrÂc�da acÂib ve garÂib hÂdiselerle karşılaşacak, beşerî kesÂfetle gorulemeyecek esrÂr-ı ilÂhîyi ve değişik, latîf manzaraları seyredecekti.
AllÂh�ın seckin kulları olan Peygamberler dahî kalb tasfiyesinden gecirilirse, diğer insanların kalbî arınmaya ne kadar muhtac olduğu ortaya cıkar. Zîr kesîf bir kalb ile, Latîf�e yaklaşılamaz. Burnu duyarsızlaşmış birisi gulun, karanfilin kokusundan bir hisse alamaz. Buğulu bir camdan net bir manzara seyredilemez. Diğer yandan helÂlin icine bir zerre de olsa harÂmın veya şuphelinin karışması, bir testi menba suyuna bir damla necasetin karışması gibidir ki, talep, makbuliyet ve feyzi keser.
Bu sebeple kalbin mÂnevî hassÂsiyeti ziyadeleşerek ilÂhî sır ve hikmetleri alıcı hÂle gelmesi icin kesÂfetten arınması, letÂfete burunmesi zarûrîdir. Cunku CenÂb-ı Hak:
�O gun ne mal fayda verir, ne de evlÂd. Ancak AllÂh�a kalb-i selîm (tertemiz bir kalb) ile gelenler mustesnÂ...� (eş-ŞuarÂ, 88-89) buyurmuştur.
Kalbin selîm hÂle gelmesi ise, ancak mÂnevî terbiyeile sÂfiyet kazanmasına bağlıdır.
Zîr mÂnevî terbiye oncesinde kalb, soğuk demir gibidir. Onun arzu edilen şekli alabilmesi icin evvel ateşte tavlanması, paslarından kirlerinden arınması, katılıktan cıkıp yumuşaması ve dovulmesi gerekmektedir. Ancak bu merhalelerden sonra arzu edilen şekli alıcı hÂle gelebilir. Tıpkı bunun gibi butun bu ameliyeler tatbîk edilmeden, kalbî kemÂlÂt da gercekleşemez. Kalbî kemÂlÂt gercekleştikten sonra ise baş gozuyle gorulemeyen, akılla idrak edilemeyen hakîkatler Âlemi, bir zevk hÂlinde kavranır ve kalben hissedilir. Bunun icin kalbî tÂkat ve dirÂyeti olgunlaştırmak gerekmektedir.
Bu olgunlaştırmanın ehemmiyetini îzÂh sadedinde MevlÂn CelÂleddîn-i Rûmî Selcuklu Medresesinde zÂhirî ilimlerin zirvesinde �dersiÂm� iken, icinde bulunduğu hÂlini �hamdım�; mÂrifetullÂh tecellîleriyle dolu kÂinat bir kitap hÂline gelip ondaki meknuz sırlar kendine ayÂn olmaya başladığındaki hÂlini de �piştim�; zÂtî muhabbette fÂnî oluş hÂlini ise �yandım� diye ifÂde etmiştir.
Bu da gosteriyor ki, kulun AllÂh katındaki makbûliyyeti daha ziyÂde kalbî inkişÃ‚fa bağlı olduğundan, kalbin kemÂle ermesi icin başlı başına bir mÂnevî eğitime ihtiyac vardır. Bu gerceğin sayısız muşahhas misÂllerini ashÂb-ı kirÂm hazaratı sergilemişlerdir. Nitekim onlardan nice kimseler kızlarını diri diri toprağa gomen taş gibi birer varlık iken Hazret-i Peygamber -sallÂllÂhu aleyhi ve sellem-�in mÂnevî terbiyesi uhdesinde gozleri ve gonulleri yaşlı, şefkat ve merhamet Âbidesi hÂline gelmişlerdir. Canlarını ve mallarını AllÂh ve RasûlullÂh uğrunda bezl etmişlerdir.
Ozet olarak demek istiyoruz ki:
tasavvufsuz muslumanlık olabilir, ancak bu, ihsan kıvamından mahrum bir muslumanlık olur. YÂni mÂnevî bir eğitim olan tasavvufdan tecrid edilmiş bir İslÂmî hayat, kişiyi �Allah�ı goruyormuşcasına bir kulluk kıvamı�na ulaştıramaz.
__________________