Sual: Borsaya girmek, alım satım, yatırım yapmak caiz mi?
CEVAP
Caizdir. Hisse senedi almak, bir şirkete ortak olmak demektir; fakat kumar oynar gibi, surekli bununla meşgul olmamalıdır. Borsa yuzunden evini barkını satan, hatta intihar edenler bile olmuştur.

Borsa ve at yarışları
Borsalar, hisse senetlerinin alım satımlarının yapıldığı yerlerdir. Bu yolla, şirketler hisselerinin bir kısmını satarak karşılıksız yeni finansman ihtiyacı sağlamakta, hisse senedi satın alanlar da atıl fonlarını bir şirkete ortak olarak değerlendirme imkanı bulmaktadırlar.

Teorik olarak borsanın, ulke ekonomisi icin faydası mevcuttur. Bir şirketin hisse senedini satın almak, o şirkete ortak olmak anlamına gelmektedir. Şirketin kÂrlılık, verimlilik gibi mali yapısındaki muspet veya menfi değişiklikler, hisse senetlerinin itibari/cari (alım-satım) değerlerinde de artış veya azalış şeklinde değişikliklere sebep olduğu gibi, gelecekteki beklentiler de hisse senetlerinin itibari değerinin artmasına veya azalmasına sebep olmaktadır.

Pratikteki borsaya bakarsak; tamamen farklı bir durum ortaya cıkmaktadır. Mevcut borsa ile hisse senedi sahiplerinin ilişkisi, şirket ile şirket ortağı arasındaki ilişkiye değil, kumara, daha ziyade de at yarışı oynamaya benzemektedir. O kadar benzemektedir ki literaturleri de benzerdir. Oynamak, tiyo almak gibi tabirler ortaktır. Mevcut haliyle borsadaki amac, hissedar olmak değil, kağıt almaktır. Alınan kağıdın bir an once değerinin artması beklenmekte, gozlenmekte ve izlenmektedir.

Borsada yoğun şekilde spekulasyonlar mevcuttur. Hisse senetlerinin değerini ekonomik kriterlerden ziyade, spekulatif davranışlar belirlemektedir. At yarışlarında da durum aynı şekildedir. Her ne kadar ceşitli mali kriterler ile değerlendirmeler yapılsa da nihai olarak hisse senetlerinin ne zaman ne kadar yukseleceğini veya duşeceğini tahmin etmek mumkun olmamaktadır. At yarışlarında da birinci olacak at, ceşitli kriterlerle (jokeyi, atın gecmişi, hangi yarışlarda ne dereceler aldığı, hangi pistte iyi koştuğu gibi) değerlendirilerek tahmin edilmeye calışılsa da, nihai olarak birinciyi tahmin etmek mumkun olmamaktadır. Borsada oynayanlar icin de, at yarışı oynayanlar icin de sonucu buyuk olcude şans belirlemektedir. Hic tahmin edilemeyen bir at, yarışı kazanabildiği gibi, hic tahmin edilemeyen bir kağıt, kısa surede buyuk kazandırabilmektedir. Her ikisinde de sonucu bilen ve belirleyen spekulatorler mevcuttur.

Borsada oynayanların hisse senetlerinin yukselişe veya duşuşe gectiğindeki tavrı aynen kumardaki tavırdır. Yukselmeye başladığında daha da yukselmesi, duşmeye başladığında da her an yukseleceği beklenmektedir. Kağıtların değerleri her an değişebileceği icin yakın takip gerekmekte, bu sebeple asli işlerden feragat edilmekte ve borsaya buyuk vakit ayrılmaktadır. Televizyonların teleteksleri, endekse ayarlanmakta, seans odalarında tedirgin gozlerle ekranlar takip edilmekte, gazetelerin borsa sayfaları derin incelemelere tabi tutulmaktadır. Tiyolar beklenmeye, hangi kağıda oynamanın doğru olacağı, hangi kağıdın kazandıracağı tahmin edilmeye calışılmaktadır. Kağıtların her an ve buyuk artış veya azalışı mumkun olduğu icin her iki halde (aşırı sevinc veya aşırı uzuntu) borsada oynayanların ruh sağlıklarına zarar vermekte, ceşitli dengesizliklere sebep olmaktadır. Gecen gun gazeteler yazdı. Ankara’da bir borsacı, yatmış, kalb krizi gecirerek olmuş. Ya borsa hayali kurarken krize girmiş veya ruyada borsa oynamış, kaybedince kalbi dayanamamış zavallının.

Borsada oynamak, aynen kumarda olduğu gibi buyuk bir bağımlılık oluşturmuştur. Elinde kağıdı olmayan oyuncular da kağıtları yakından takip etmekte ve yukselen kağıtlardan alamadığına hayıflanmaktadır. Bu bağımlılık beşeri munasebetlere de aksetmekte, borsada oynayanlar ile yapılan sohbetlerde konu bir şekilde, mutlaka borsaya gelmekte, uzun uzun borsa tahlilleri yapılmaktadır.
Borsada oynayanlarda da, yine aynı kumar oynayanlarda olduğu gibi, kazanma hırsı aklı devreden cıkartmakta, kredi alanlar veya kredi kartı ile nakit cekerek kağıt alanlar cıkabiliyor. (Adnan İlhan)

Hisse senedi
Sual: Haram iş yapan şirketlerin hisse senedini almak caiz olur mu?
CEVAP
Sırf haram işle meşgul oluyorsa caiz olmaz. Mesela bir şirket, sadece icki satıyorsa, onun hissesi alınmaz. Yaptığı işler, helal ve haram karışıksa, bunların hisselerini almak caizdir. Mesela banka ve sigorta şirketlerinin, icki yanında başka helal urunler de satan alışveriş mağazalarının hisse senetlerini almak caizdir. Ebulleys-i Semerkandî hazretleri buyuruyor ki:
Malının coğunun helal olduğu sanılan kimsenin verdiği hediyeyi almak ve onunla her ceşit alışveriş yapmak caiz olur. (Hadika)
__________________