Sual: Uşur nedir?
CEVAP
Toprak mahsullerinin zekatına uşur denir. Fakir veya borclu olanın da uşur vermesi gerekir. Fakat ticaret malı ve hayvan zekatı boyle değildir. Borclar duşuldukten sonra kalanı, nisap miktarını buluyorsa zekat verilir. İmam-ı a'zam hazretleri buyuruyor ki:
(Mahsul topraktan alındığı zaman, az olsun, cok olsun onda birini veya kıymeti kadar altın veya gumuşu Musluman fakirlere vermek farzdır.)

İmameyn’e gore, uşur vermek icin mahsulun bir yıl dayanıklı olması ve miktarının 1250 litreden [yaklaşık bir tondan] cok olması gerekir. Mesela yarım ton buğdayı cıkan fakir, İmameyn’in kavline gore uşur vermezse gunaha girmez. Fakat zenginin yuz kg. buğdayı olsa onda birini vermesi gerekir.

Uşur veren fakir, başkalarının verdiği uşru alabilir. Fakat zenginin zekat alması haramdır.

Bir kimse tarlasının veya bahcesinin onda birini bir fakire verse, tarlasının veya bahcesinin kalan kısmının uşrunu yine her sene vermesi gerekir.

Uşrun nisabı yoktur. Mahsul az olsa da, uşru verilir. Uşur, onda bir olarak verilir. Yapılan masraflar duşulmez. Sadece paralı sulama olursa veya motorla sulanırsa, yirmide bir verilir. Uşur vermek, Enam suresinin 141. Âyeti ile emredilmiş, onda birinin verilmesi de hadis-i şerif ile bildirilmiştir.

Sual: Akrabalarım, bahcemi ucretsiz ekip uşur vermiyorlar. Ben mesul muyum?
CEVAP
Hayır.

Uşru verilmeyen urun
Sual: Uşru verilip verilmediği bilinmeyen veya verilmediği bilinen urunden bize hediye edilirse, yemek caiz olur mu?
CEVAP
Bilinmiyorsa yemek caizdir. Uşrunu vermediği biliniyorsa, onda birini ayırıp, fakire verdikten sonra yemek iyi olur. (S. Ebediyye)

Sual: Buğday, arpa ve hurmanın uşrunu kilo ile tartarak vermek caiz midir?
CEVAP
Evet caizdir.

Sual: Zeytine yaptığımız masraf, mahsulden fazladır. Uşur vermek gerekir mi?
CEVAP
Toplanıyorsa vermek gerekir.

Sual: Cok masraf edip cok az mahsul alanın, yine uşur vermesi gerekiyor mu?
CEVAP
Masraf ne kadar cok, mahsul de ne kadar az olursa olsun, her mahsulun uşrunu vermek farzdır.

Sual: Gulun uşru verilir mi?
CEVAP
Ticaret niyetiyle olduğu zaman zekatı verilir.

Sual: Buğday ve arpanın uşrunu, arpadan vermek caiz midir?
CEVAP
Evet.

Sual: Buğdayın uşrunu, başka yılın buğdayından vermek caiz midir?
CEVAP
Evet. Undan da vermek caizdir.

Sual: Zeytinin uşrunu, zeytinyağı olarak vermek caiz midir?
CEVAP
Evet.

Sual: Mal sahibi ile kiracı eşit mahsul almışsa, uşru kim verir?
CEVAP
Yarı yarıya verirler.

Sual: İhtiyac icin yetiştirilen sebzenin uşru olur mu?
CEVAP
Olmaz.

Sual: Ortak tarladan cıkan mahsulun yarısının uşrunu veriyoruz. Diğer yarısını oteki ortak vermezse bize de gunah olur mu?
CEVAP
Ortağı da razı edip tamamının uşrunu vermeli. Razı olmazsa, yarısının uşru verilir. Razı olmayanla ortak olmamalı.

Sual: Ciftcinin zekatı buğdayla vermesi farz mı, para ile veremez mi?
CEVAP
Buğdayın zekatına uşur denir. Buğdayın uşru ya buğday olarak verilir veya değeri altın olarak verilir.

Sual: Baba malının uşrunu vermiyor. Oğlu da onu bu gunahtan kurtarmak icin ona şoyle diyor: "Sen uşrunu ver, onun tutarı kadar ben sana para vereceğim". Bu durumda fıkhi hukum nedir?
CEVAP
Baban uşrunu vermiş olur.

Sual: Odun, ot, saman icin uşur verilir mi?
CEVAP
Verilmez.

Sual: Haşhaşın tohumu veya kabuğunun uşru verilir mi?
CEVAP
Para eden kısımların uşru altın olarak verilir.

Sual: Yenilen sebzeyi tahmini hesap edip uşrunu vermek caiz mi?
CEVAP
Zannı galip ile yapılan tahmin muteber olur.

Sual: Uşur verirken, bicerdover anbarının olcusune itibar edilir mi?
CEVAP
Evet.

Sual: Borcu mahsulun uşrundan fazla olan once uşrunu mu verir?
CEVAP
Evet.

Sual: Tarlayı ortağına verince uşrunu mal sahibi mi verir?
CEVAP
Hayır.

Sual: Zekat gibi uşrun da devir ve iskatı yapılır mı?
CEVAP
Evet.

Sual: Buğday ucuzdur. Bir aylık namaz iskatı icin, verilen 315 kilo buğdayın rayice gore değerini altın olarak vermek caiz mi?
CEVAP
Evet.

Sual: Fakir mustahsil, uşur verip uşur alabilir mi?
CEVAP
Evet.

Sual: Altı vesk mahsulu cıkan fakir, uşur alabilir mi?
CEVAP
Nisaba malik olmayan uşur ve zekat alır.

Sual: Buğdayın uşrunu vezin olarak vermek de caiz mi?
CEVAP
Evet.

Sual: Uşur altın ile devir olur mu?
CEVAP
Evet.

Sual: Uşrunu verdiğimiz buğdayı satıp para haline getirsek, bu paranın da zekatı verilir mi?
CEVAP
Uşru verilen buğdayın bir daha uşru verilmez. Fakat satılıp para haline getirilince, zekat gununde nisaba dahil edilerek zekatını vermek gerekir.

Sual: Tarlada ekilen marulun uşrunu her seferinde vermek yerine, o seneki marulun uşrunu toptan takdir edip, mesela 100 kg. takdir edip, 10 kg.ı uşur olarak verebilir miyiz?
CEVAP
Evet.

Sual: Kiraladığım tarlanın uşrunun tamamını benim mi vermem gerekir?
CEVAP
Fıkıh kitaplarında, (Bir kimse, tarlasını kiraya verirse, mahsulun uşrunu, imam-ı a'zama gore, mal sahibi verir. Kira ucreti yuksek olan yerlerde, boyle fetva verilir. İmameyne gore, kiracı verir. Kira az olan yerlerde, boyle fetva verilir) buyuruluyor.

Mesela, kira ucreti olarak 20 milyon lira verip, masraflar cıktıktan sonra 60 milyon liralık mahsul almışsanız, mahsulun uşrunu siz verirsiniz. Masraflar cıktıktan sonra 30 milyon liralık mahsul almışsanız, tarla sahibi verir. Cunku kÂrın yarısından fazlasını mal sahibi almıştır. 10 milyon liralık masraf yapıp 50 milyon liralık mahsul almışsanız, 40 milyon lira almışsınız demektir. Bunun 20 milyonunu mal sahibine verdiğiniz icin, mahsulun yarısının uşrunu siz, yarısınınkini de mal sahibi verir.

Uşur verilirken kira ucreti ve masraflar duşulmez. Fakat uşru hangi tarafın vermesi gerektiği hesap edilirken, masraflar nazar-ı itibara alınır.

Sual: İşlettiğim arazilerden ayrıca hatta calışan minibusum var. Bunun yanı sıra cok nadir olarak sıhhi tesisat, motorla ağac kesme, gibi kucuk işlerle uğraşıyorum. Buradan elde ettiğim gelirin zekatını ayrıca mı vereceğim yoksa mahsullerin kazancıyla birleştirerek mi vereceğim?
CEVAP
Uşur ile bu kazanclar ayrıdır. Bu kazanclarla nisabı buluyorsanız zenginsiz, nisap 96 gr altın veya o değerde paradır.

Uşrun zekÂtı da olur mu?
Sual: Uşru verilen mahsul birkac yıl saklansa gunah olur mu? Satılsa parasının zekÂtı verilir mi?
CEVAP
Uşru verilen mahsul birkac yıl saklansa da gunah olmaz. Bir hadis-i şerif meali şoyledir:
(ZekÂtı verilen mal kenz değildir.) [Ebu Davud, Taberani, HÂkim, Hatib, Munavi]
Kenz; biriktirilmiş, istif edilmiş, stok edilen mal demektir.

İbni Abidin hazretleri buyuruyor ki: Ticaret malının zekÂtı verilir. Uşur vermesi gereken topraklardan hÂsıl olan ve miras olarak ele gecen veya hediye gibi kabul edince mulk olan şeylerde, ticarete niyet edilse de, bunlar ticaret malı olmaz; cunku ticaret niyeti, alışverişte olur. Mesela, uşrunu veren veya mirastan eline uruz [herhangi bir mal] gecen kimse, satmak niyetiyle saklasa, nisab miktarından fazla olsa ve bir yıldan fazla kalsa, zekÂtlarını vermek gerekmez. (Redd-ul-muhtar)

Bunları satınca veya kiraya verince, ele gecen mal ticaret malı olur. ZekÂt gununde nisaba dÂhil edilir. Altın ve gumuş eşya ve kÂğıt paralar, her ne suretle ele gecerse gecsin, zekÂt malı olurlar.

Az mahsulun uşru
Sual: Zekata muhtac bir fakir, tarlasından, bahcesinden elde ettiği az urunun uşrunu da vermek zorunda mıdır? Mesela boyle bir fakirin, 20 kilo domatesin, 30 kilo patlıcanın, 50 kilo elmanın, 500 kilo buğdayın uşrunu vermesi gerekir mi?
CEVAP
İmam-ı a’zama gore, her sebze ve meyve, az olsun, cok olsun, mahsul topraktan alındığı zaman, onda birini veya kıymetini altın olarak Musluman fakirlere vermek farzdır. Hayvan gucu ile, dolap veya motor ile sulanan yerdeki mahsul elde edilince, yirmide biri verilir. Uşur verirken, hayvan, tohum, alet, gubre, ilac ve işci masrafları duşulmez. Bir sÂ’dan az urunun uşru verilmez. Bir sÂ, 4 litreden biraz fazladır.

İmam-ı Ebu Yusuf ile imam-ı Muhammede gore uşur vermek icin, topraktan cıkan mahsulun, [normal şartlarda] bir yıl dayanıklı olması ve miktarının beş veskten cok olması lazımdır. Vesk, 250 litrelik bir hacim olcusudur. Beş vesk, 5 x 250 = 1250 litre eder. Buna gore, iki imam, uşur icin nisÂbın 1250 litre olduğunu bildirmektedir. Fakat fetva İmam-ı a’zamın ictihadına goredir.

Her ne kadar fetva İmam-ı a’zama gore ise de, zekat almaya muhtac fakir, İmameynin ictihadına uyarak, bir yıl dayanıklı olmayan meyve ve sebzeler ile, 1250 litreden az olan buğday, arpa, mercimek gibi hububatın uşrunu vermezse gunah olmaz. Diğer uc mezhepte ise, sebze cok olsa da uşrunu vermek gerekmez. Hanbeli'de cevizin uşru olmaz. Maliki ve Şafii’de, badem, susam, fıstık, keten tohumu, kimyon ve anasonun uşru olmaz. Hanbeli'de zeytinin uşru olmaz. Şafii ve Maliki’de ise zeytinin uşru verilir ve verilmez diye farklı iki kavil vardır. Maliki ve Şafii'de balın uşru olmaz. Uc mezhepte, meyvenin uşrunu tahminen vermek caizdir. Hanefi mezhebinde tahminen vermek caiz değildir, tartmak veya olcmek gerekir. Bir zaruret veya ihtiyac olunca, başka mezhep taklit edilir.

Ev bahcesinin uşru
Sual: Tam İlmihal'de, (Ne kadar olursa olsun, ev bahcesindeki meyve ve sebzeler icin uşru verilmez) deniyor. Bizim Karadeniz’de, hemen herkesin evi bahcenin icindedir. Cok buyuk olan bahcelerdeki fındıkların, diğer meyve ve sebzelerin uşru verilmez mi?
CEVAP
Verilmesi gerekir. Ev tarlaya, bahceye yapılmışsa, bunun uşru verilir. Fakat evin yanındaki bahcede yetiştirilen meyve ve sebzelerin uşrunu vermek gerekmez. Cunku bu meyve ve sebze ev halkının ihtiyacı icin ekilmiştir. Hatta bir kısmı satılsa da yine uşrunu vermek gerekmez. Ancak ev bahcesinde sırf ticaret niyetiyle yetiştirilen urunun uşru verilir.

Saman ve yaprağın uşru olmaz
Sual: Biz uzumu de asmanın yapraklarını da satıyoruz. Her ikisinin uşrunu da verecek miyiz? Bir de ektiğimiz buğdaylardan elde edilen samanları da satıyoruz, bunların da uşru verilir mi?
CEVAP
Uzumun uşru verilir, satılan uzum yaprağının uşru verilmez. Buğdayın uşru verilir satılan samanının uşru verilmez. Uzum yaprağı ve samandan elde edilen para ile eldeki mevcut para, nisabı bulursa zekatı verilir. Yani saman ve yaprağın satılması ile elde edilen para nisaba katılır.

Uzum yaprağı ve kavak
Sual: İpek boceğinden elde ettiğimiz ipeklerin, dut yaprağının, uzum yaprağının ve satmak uzere yetiştirdiğimiz kavakların uşru verilir mi? Dağlardan toplanan meyvelerin uşru olur mu?
CEVAP
Meyvesi olmayıp ticaret icin yetiştirilen kavak gibi ağacların ve istifade edilen dut yapraklarının uşru verilir. İpeğinin uşru verilmez. Uzum yaprağının uşru olmaz. Uzum yaprağı cok olup satılırsa, parası nisaba eklenerek zekatı verilir. Dağlardan toplanan meyvelerin de uşru verilir.

Uşru verilen malın zekatı da verilmez
Sual: Uşru verilen bir urun, senelerce elde kalsa zekatı verilir mi? Bu urunu satıp paraya cevirince para nisaba dahil edilir mi?
CEVAP
İbni Abidin hazretleri buyuruyor ki:
Zekatla uşur, bir arada bulunamaz, yani bir malın hem uşru, hem de zekatı verilmez. Cunku bir malda zekat farz olursa uşur farz olmaz. Bir kimse tarlasından cıkan mahsulun uşrunu verir de kalan mahsulde ticareti niyet eder ve uzerinden seneler gecse de, o mahsulun zekatı olmaz. Keza uşur yeri satın alır da onunla ticareti niyet eder; uzerinden sene gecerse hukum yine boyledir. Zira uşur arazisinden cıkan mahsulde iki hak bir araya gelmesin diye ticareti niyet etmek sahih değildir. Bunun gibi ticareti niyet ederek uşur arazisi satın alır da oraya bir şey ekerse o arazi ticaret icin olmaz. (Redd-ul muhtar)

Tam İlmihal’de de diyor ki:
Eşyanın ticaret niyeti ile satın alınması lazımdır. Uşur vermesi lazım gelen topraklardan hasıl olan ve miras olarak ele gecen veya hediye, vasiyet gibi kabul edince mulk olan şeylerde, ticarete niyet edilse de, bunlar ticaret malı olmaz. Cunku, ticaret niyeti, alışverişte olur. Mesela, tarlasından buğday alıp uşrunu veren veya mirastan eline mal gecen kimse, satmak niyeti ile saklasa, nisap miktarından fazla olsa ve bir seneden fazla kalsa, zekatlarını vermek icap etmez. Ticaret niyeti ile [yani satmak icin] satın aldığı buğdayı tarlasına ekse veya ticaret icin aldığı hayvanı, kumaşı kendi kullanmaya niyet etse, ticaret malı olmaktan cıkarlar. Sonra bunları satmaya niyet ederse, ticaret malı olmazlar. Bunları satınca veya kiraya verince, eline gecen mal ticaret malı olur. Kullanmak icin satın aldığı malı, aldıktan sonra ve miras olarak eline gecen malı veya hediye, vasiyet, sadaka gibi kendinin kabul etmesi ile malik olduğu malı alırken veya tarlasından aldığı buğdayı satmaya niyet etse, ticaret malı olmazlar. Bunları satsa ve satarken semenleri olan uruzu ticarette kullanmayı niyet etse, bu bedelleri ticaret malı olurlar. Cunku ticaret bir iştir. Yalnız niyet ile olmaz. Başlamak da lazımdır. Ticareti terk etmek ise, yalnız niyet ile olur. Altın ve gumuş eşya ve kağıt paralar, her ne suretle ele gecerse gecsin, zekat malı olurlar.

İbni Abidin’den ve Tam İlmihal’den acıkca anlaşılacağı gibi, uşru verilen urun, senelerce ambarda saklansa yine zekatı verilmez, fakat bu urun satılıp altın veya kağıt para haline getirilirse, ele gecen bu bedel ticaret eşyası olur. Zekata dahil edilir.

Ticaret malının zekÂtı verilir
Sual: Zeytin bahcesi olan bir bakkalım. Zeytinlerin uşrunu dun verdim. Kalan zeytini satıp parasıyla bakkaliye malzemesi aldım, satıyorum. Yarın zekÂt gunumdur. DukkÂndaki malların zekÂtını yarın vereceğim. Uşrunu verdiğim zeytinlerden elde ettiğim paranın yine uşrunu veya zekÂtını verecek miyim? Kitaplarda, uşru verilen mal satılıp paraya cevrilince veya ticaret malı olunca zekÂtı verilir deniyor. Zeytinlerin uşrunu dun verdim. Şimdi, bir de yarın zekÂtını vermek yanlış değil mi? Uşru verilen bir urun, yıllarca elde kalsa zekÂtı verilir mi? Bu urunu satıp paraya cevirince para nisaba dÂhil edilir mi?
CEVAP
Ticaret bir iştir, yalnız niyetle olmaz. Başlamak da gerekir. Ticareti terk etmekse, yalnız niyetle olur. Altın ve gumuş eşya ve kÂğıt para, ne suretle ele gecerse gecsin, zekÂt malı olur. (S. Ebediyye)

Siz o parayı ticarette kullanıyorsunuz, zekÂtını da vermeniz gerekir. Zaten paraya cevrilince ticaret malı oluyor. Nisabı bulmuşsa zekÂtını vermek gerekiyor. Uşru verilen mal, satılıp paraya donunce zekÂt malı yani ticaret malı oluyor. Malın vasfı değişiyor. Vasfı değişmeseydi, yıllarca kalsa zeytinin tekrar uşru verilmezdi. Ticaret malı olmadığı icin zekÂtı da olmazdı; ama şimdi vasfı değişti, zekÂta tÂbi oldu.

KÂfire namaz, zekÂt, oruc gibi hic bir ibadet farz değildir. KÂfir Musluman olunca iş değişir, namaz, oruc farz olur. Cunku kÂfir değişti, Musluman oldu. Bunun gibi, nisabı buluyorsa zekÂt vermek de farz olur. Tersi de olabilir. Musluman, kÂfir olursa, artık ona hic bir ibadet farz olmaz; cunku eski ozelliğini kaybetti.

Yabancı bir kız, yabancı erkeğe haramdır. NikÂh yapılınca helali olur; cunku konumu değişti. Tersi de olur. Yani karı koca nikÂhlıyken, boşandıkları an yabancı olurlar. Yine konumu değişmiş oldu.

İmam Fatiha okuyunca cemaatin Âmin demesi sunnettir. İmamın sesi mikrofona verilince sesin ozelliği değişiyor, Âmin diyenlerin namazı bozuluyor. Mikrofon, ses enerjisini elektrik enerjisine donuşturuyor, Hoparlor de, elektrik enerjisini ses enerjisine donuşturuyor. Mikrofona, mikrofondan hoparlore verilen ses, tıpa tıp sahibine benzese de farklı bir sestir. Meydana gelen yeni ses, konuşanın kendi sesi değildir. Elektrik tesiriyle hÂsıl olan, mıknatıs kuvvetlerinin titrettiği demir levhanın, meydana getirdiği başka bir sestir. İşte başka bir sese Âmin diyen cemaatin namazı bozulmuş oluyor.

Şarap haramdır, sirke haline donuşurse helal olur. Cunku vasfı değişip başka bir madde halini almıştır.

Domuz yağı sabun olursa, temiz olur, kullanılması caiz olur, cunku vasıf değişerek ayrı bir madde haline geldi.

Netice: Uşru verilen mal, kırk yıl kalsa, uşru da zekÂtı da verilmez; ama ticaret malı olursa veya satılıp paraya cevrilirse zekÂt malı olur. Bir gun sonra da zekÂt gunu gelse zekÂtını vermek gerekir.

Balın uşru
Sual: Balın uşru verilirken, yapılan fenni tesisat ve diğer masraflar cıkarılır mı? Kacta kacı verilir?
CEVAP
Hicbir masraf cıkarılmaz. Balın miktarı az olsa da, onda birini uşur olarak, zekÂt alması caiz olan bir veya birkac fakire vermek farzdır.

Fidanın uşru
Sual: Fidan alıp, bunları bakıp buyuterek satan kimse, ticaret yaptığı icin bunların zekÂtını mı verir, yoksa uşrunu mu verir?
CEVAP
Toprak urunlerinin uşru olur, cunku kendi yetiştiriyor. Eğer kendi yetiştirmeyip, hazır fidan alıp fidan satsaydı, ticaret malı olup, zekÂtı olurdu.

Yaprakların uşru
Sual: Cay yaprağı, tutun yaprağı, dut yaprağı, pamuk ve yoncanın uşru verilir mi?
CEVAP
Evet, verilir.

Uşru mislinden vermek
Sual: Uşru verilmeyen malın mislini satın alıp vermek caiz olur mu? Yani elimizdeki mahsulden değil de, carşıda aynı vasıfta olan başka mahsulden satın alıp uşur vermek caiz midir?
CEVAP
Caiz olmaz, fakat o senenin mahsulunden gecmiş senelerin uşru verilebilir.

Mekîl malların uşru
Sual: Âdete tÂbi olmayan buğday, arpa, tuz ve hurmanın uşru, alış ve satışı nasıl olur?
CEVAP
Bunlar kilo ile tartılmaz, mekîl olarak olculur. Mekîl, kileyle, olcekle, yani hacimle olculen mal demektir. Mahsul yetiştirilen yerlerde, 20 litre su alabilen bir hacim olceğine teneke, bunun yarısına da şinik denir. Teneke, yaklaşık 16 litre buğday alır. Yukarıdaki mahsuller boyle olcekle alınıp satılır. Goturu usuluyle de, alıp satmakta mahzur olmaz. Yani bir paket tuz, bir paket hurma olarak da alınıp satılabilir. Mahsulun uşru, altın olarak da verilebilir.

Buğdayın uşru
Sual: Buğdayın uşrunu undan veya başka bir yılın mahsulu olan buğdaydan vermek caiz midir?
CEVAP
Evet, caizdir.

Dinimizislam
__________________