KURBAN

Muayyen bir vakitte, muayyen bir hayvanı ibÂdet maksadıyla usûlune uygun olarak kesme.

Sozlukte yaklaşmak anlamına gelen kurban, Allah'a yaklaşmayı Allah yolunda malların feda edilebileceğini, Allah'a teslimiyeti ve şukru ifade eder. hicretin ikinci yılında meşru kılınmıştır.

Kurban kesmenin meşrûiyeti Kitap, Sunnet ve icmÂ-ı ummet ile sabittir. Allah TeÂlÂ'nın Kur'Ân-ı Kerîm'de; "Rabbin icin namaz kıl ve kurban kes" (Kevser, 108/2), Hz. Peygamber s.a.s)'in de "İmkÂnı olup da kurban kesmeyen bizim namazgÂhımıza yaklaşmasın" (İbn MÂce, EdÂhı, 2; Ahmed b. Hanbel, Musned, II, 321) şeklindeki ifadeleri konunun onemini ortaya koymaktadır. Bu ve benzeri nasslardan hareket eden Hanefi fukahÂsı kurban kesmenin vÂcip olduğu goruşundedirler (Serahsî, el-Mebsût, Kahire 1324-31, XII, 8; KÂsÂnî, BedÂyîu's-SanÂyi', Kahire, 1327-28/1910, V, 61, 62; el-FetÂva'l Hindiyye, Bulak 1310, V, 291).

Kurban Allah'a yaklaşmak maksadıyla ve yalnız O'nun rızasını kazanmak icin kesilir. Allah'tan başkası adına hayvan kesmek haramdır ve bu yola tevessul edenleri Hz. Peygamber (s.a.s) "Allah'tan başkası nÂmına hayvan kesene Allah lÂnet etsin " (Muslim, EdÂhî, 43-45; NesÂî, DahÂyÂ, 34; Ahmed b. Hanbel, a.g.e., I, 108, 118, 152, 217, 309, 317) şeklindeki ifÂdeleriyle uyarmıştır.

Vucûbiyetinin Şartları:

Kurban kesecek kimsenin: Musluman, hur ve yolculuk halinde bulunmayıp mukîm olması, nisab miktarı mala sahip olması (Serahsî, a.g.e., XII, 8; KÂsÂnî, a.g.e., V, 63; el-FetÂva'l-Hindiyye, V, 292) gerekir.

Kurban kesmede nisab, sadaka-i fitırla* (fitre) mukellef olmaktır. Bu durumdaki muslumana kurban kesmek vaciptir (KÂsÂnî, V, 64).

Kurbanlık hayvanlar ve bu hayvanlarda aranan Şartlar:

Kurban edilecek hayvanlar, koyun, keci, sığır, manda ve devedir. Vahşi hayvanlardan kurban etmek caiz değildir. Koyun ve kecinin bir yıllığı kurban edilir. Ancak altı ayını doldurmuş olan kuzu annesinden ayırdedilemeyecek kadar gosterişli ve semiz ise kurban edilebilir. Oğlak icin bu durum gecerli değildir. Sığır ve mandanın iki, devenin ise beş yaşında olanı kurban edilir (Serahsî, a.g.e., XII, 9-10; KÂsÂnî, a.g.e., V, 69-71; el-FetÂva'l-Hindiyye, V, 297). Koyun ve keci bir kişi adına kurban edilebilir. Sığır ve deveye ise birden yediye kadar kişiler ortak olabilir. Ancak ortaklardan her biri musluman olmalı ve kurban niyetiyle ortaklığa girmiş bulunmalıdırlar. Et yeme maksadıyla ortaklık kurulursa veya birisi et yeme maksadıyla ortaklıkta bulunursa hic birisinin kurbanı yerine gelmiş olmaz. Sığır veya deveyi kurban etmek uzere ortaklık kuranlardan her birinin vacip olan kurban niyyetleri şart değildir. Ortaklardan bazısı vacip olan kurban, bazıları nafile, bazıları keffÂret kurbanı, ceza kurbanı, Hacc-ı temettu veya Hacc-ı kıran kurbanı, akîka kurbanı gibi değişik niyetlerle oraklıkta bulunabilirler. Kurban kesildikten sonra et, tartı ile eşit şekilde paylaşılmalıdır (KÂsÂnî, a.g.e., V, 71-72; Damad, Mecmau'l-Enhur, İstanbul 1328, II, 521).

Yaradılıştan boynuzsuz, burma, yenini yiyebilen delirmiş hayvan, cok zayıflamamış olan uyuz hayvan, yaradılıştan kulakları kucuk olan hayvan, dişlerinin azısı duşmuş veya dişleri olmadığı halde yemini yiyebilen ve otlayabilen hayvanlardan kurban etmek cÂizdir.

Bir veya iki gozu kor, kemiğinde ilik kalmayacak kadar zayıflamış, kesileceği yere gidemeyecek derecede topal, kulak veya kuyruğunun yarıdan fazlası kesilmiş veya kopmuş, boynuzunun coğu kırılmış, memesi kesilmiş, yavrusunu emziremeyen, memesi kurumuş veya memelerinden birisi sutten kesilmiş olan koyun-keci ile, ikisi sutten kesilmiş sığır-deve, dort ayağından biri kesilmiş olan hayvan, burnu kesilmiş, pislik yiyen hayvanlar etindeki pislik temizleninceye kadar tutulmamış ise kurban olmazlar. Bu konuda ulemadan bazıları şoyle bir genel kaide koymuşlardır: "Hayvandan tam olarak, guzelce istifadeye mani olan her kusur kurbana manidir." Kusur bu durumda değilse kurbana mani değildir. Kurbana mani olan bu kusurlar zengin icindir. Zengin, kurban edeceği hayvanı bu kusurlardan biri bulunduğu halde satın alırsa veya satın aldıktan sonra bu kusurlardan birisi meydana gelirse bu hayvanlar kurban edilemez. Fakir icin ise her hÂlukÂrda kesmek cÂizdir (Serahsî, a.g.e., XII, 15-18; KÂsÂnî, a.g.e., V, 75-77; el-FetÂva'l-Hindiyye, V, 297-299; Damad, a.g.e., II, 519-520).

Kurbanın Vakti:

Kurban, eyyÂm-ı nahr (Kurban kesme gunleri) denilen Zilhicce ayının onuncu, on birinci ve on ikinci gunleri kesilir. Onuncu gun kesmek daha faziletlidir. Zilhiccenin onuncu gunu ikinci fecir doğmadan once kurban kesmek cÂiz değildir. İkinci fecirden sonra Zilhiccenin on ikinci gunu guneş batıncaya kadar gecen zaman icinde gece ve gunduz kurban kesilebilir. Ancak geceleri kesmek mekruhtur. Bayram namazı kılınan yerlerde, imam bayram namazında iken veya teşehhud miktarı oturmadan once kurban kesilmesi caiz değildir, SelÂm verdikten sonra ise kurban kesilebilir. Bayram namazı kılınmayan yerlerde ikinci fecrin doğumundan sonra kurban kesilebilir (Serahsî, a.g.e., XII, 9; KÂsÂnî, a.g.e., V, 73-75; el-FetÂva'l Hindiyye, V, 295-296; Damad, a.g.e., II, 518).

Kurban Nasıl Kesilir?

Kurban kesmek icin bıcak onceden bilenip hazırlanır ve hayvanın goremeyeceği bir yere konulur. Sonra hayvan ayakları ve yuzu kıbleye gelecek şekilde sol tarafına yatırılır. Hayvanın sağ arka ayağı serbest kalmak şartıyla diğer ayakları bağlanır. Bundan sonra tekbir ve tehlîl getirilir. Arkasından "BismillÂhi AllÂhu ekber" denilerek, hayvanın boynuna bıcak vurulur. Nefes ve yemek boruları ile şahdamarı denilen iki ana damarı kesilir. Hayvan soğumaya bırakılır, kanının akması beklenir ve sonra derisi yuzulur. Hayvanı elinden gelirse, kurban sahibinin kendisinin kesmesi menduptur. Kendisi kesemezse, bir muslumana kestirir (Mehmed MevkufÂtî, MevkûfÂt, (sadeleştiren: Ahmed Davudoğlu), İstanbul 1980, II, 331-332).

Kurbanlıktan Faydalanmak:

Kurbanlıktan tuylerinin kırpılması ve sutunun sağılması suretiyle faydalanmak mekruhtur. Eğer kırpılmış ise tuyu ve sutlu ise sutu sağılıp tasadduk edilir. Eğer kullanılmış ise parası tasadduk edilir (Serahsı, a.g.e., XII, 14, 15; KÂsÂnî, a.g.e., V, 78; el-FetÂva'l-Hindiyye, V, 301). Kurban kesildikten sonra derisi satılmış ise parası tasadduk edilir. Ancak deriden mest, seccade vb. şekilde istifÂde edebileceği gibi eve demirbaş eşya almak uzere satmakta da bir sakınca yoktur (Serahsı, a.g.e., XII, 14).

Kurbanın eti konusunda en faziletli tutum ucte birini tasadduk, ucte birini dostlara ikram, ucte birini de evde alıkoymaktır (KÂsÂnî, a.g.e., V, 81; el-FetÂva'l-Hindiyye, V, 300).

Kurbanlık yapmak uzere satın alınan bir hayvan satılıp yerine başka bir hayvan almak cÂizdir. Eğer paradan arta kalan olursa tasadduk edilir (Serahsî, a.g.e., XII, 13).

Kurbanlığa binmek, onunla yuk taşımak veya herhangi bir iş icin ondan istifade etmek mekruhtur. Eğer hayvan kullanılır ve değeri noksanlaşırsa eksilen kıymeti tasadduk etmek gerekir. Kiraya verilmiş ise kiradan elde edilen para da tasadduk edilir. (KÂsÂnî, a.g.e, V, 79).

Kurbanın eti, yağı, başı, tuyu, sutu vb.lerinin satışı cÂiz değildir. Eğer satılmış ise tasadduk etmek gerekir (KÂsanî, a.g.e, V, 81; el-FetÂva'l-Hindiyye, V, 301).

Kurbanda VekÂlet:

Bir musluman kurbanını kendisi kesebileceği gibi bir muslumana da kestirebilir. Ancak kendisinin kesmesi daha faziletlidir. Kurbanı kestirme konusundaki izin bizzat ifÂde edilebileceği gibi, izne delÂlet eden soz, fiil ve davranışlar da izin sayılır. Mesel bir musluman kurbanlık satın alsa kurban bayramı gunu hayvanı yatırıp ayaklarını bağlasa onun emri olmadan bir başkası gelip hayvanı boğazlasa bu kurban icin yeterlidir. Başka bir hayvan kesmek gerekmez. İki musluman yanılarak birbirlerinin kurbanlarını kendi adlarına kesmiş olsalar vacibi yerine getirmiş olurlar ve kestiklerini değişmek suretiyle kendi hayvanlarını alırlar (KÂsÂnî, a.g.e, V, 67-68). Eğer boyle bir durumu etler yenildikten sonra farkederlerse helÂlleşirler. Aralarında anlaşmazlık cıkarsa birbirlerine kurbanlıkların değerini oderler. Eğer eyyÂm-ı nahr gecmiş ise bu paralan tasadduk ederler (el-FetÂva'l Hindiyye, V, 302).

Kurbanda mustehap olan şeyler:

EyyÂm-ı nahr'dan once kurbanlığı bağlamak. Hayvana kurbanlık nişanı takmak, işaretlendirmek. Kesilecek yere guzellikle, eziyet vermeden goturmek. Yemek borusu, nefes borusu ve iki şahdamarını kesmek ve keserken acele davranmak. Boğazlamayı enseden değil boğazdan yapmak. Kendi kurbanını kendisi kesmek, kesemiyorsa muslumana kestirmek. Ehl-i kitab'tan birine kestirmek mekruhtur. Hayvanı kıbleye karşı kesmek. Hayvan kesilirken orada hazır bulunmak. Dua etmek ve besmeleden once veya sonra:

"Allahumme minke ve leke salatî nusukî ve mahyÂye ve mematî lillahi Rabbil-Alemine l şerike lehu ve bizalike Umirtu ve ene mine'l-muslimîn."

"Ey Rabbim bu senden ve yine sanadır. Namazım, kulluğum, kurbanım, olumum ve dirimim eşi benzeri olmayan Âlemlerin Rabbi Allah icindir. Ben bununla emrolundum ve teslim olanlardanım" demek. Dua ile besmeleyi birbirinden ayırmak. Besmeleden once veya sonra dua etmek, Besmele ile beraber dua etmek mekruhtur. Kurban olacak hayvanın imkan olcusunde en semizi, en buyuğu olması. EyyÂm-ı nahr'ın ilk gunu gunduzleyin kesmek. Kurban bıcağının cok keskin olması. Hayvanı kesildikten sonra soğumaya ve canın iyice cekilmeye bırakılması, (soğumadan ve can cekilmeden once yuzmek mekruhtur). Kurban sahibinin kurban etinden yemesi. Cunku bu Allah'ın bir ziyafetidir. Etinden başkalarına vermek (KÂsÂnî, a.g.e, V, 78-81).

Kurban Bayramında kesilmek uzere satın alınmış olan hayvan kesilmez ve bayram gunleri gecerse, hayvanın tasadduk edilmesi gerekir. Bu konuda zengin ve fakir aynı hukme tabidir. Zengin olan kişi ise kurbanlık alsın veya almasın kurban kesmediği takdirde kurbanın kıymetini tasadduk etmesi gerekir. Ertesi yıla bırakamaz (MevkufÂtî, a.g.e., II, 329).

Oluye kurban keseceğini soyleyen bir kimse, kurbanını bayram gunlerinde kesmesi ona vacib olur.

Saffet KOSE
__________________