Sual: S. Ebediyye’de, (Semen, para tayin edilince, sahih olan sozleşmelerde teayyun etmez. Yani soz kesilirken tayin edileni vermek lazım değildir. Misli, benzeri verilebilir. Mehirde, nezirde [adakta] ve vekil yapmakta da teayyun etmez. Emanet, hibe ve sadaka vermekte, şirkette ve gaspta teayyun eder. Mebi her zaman teayyun eder) deniyor. Mehirde 11 Reşat altını vermeyi taahhut etmiştik. Şimdi onun yerine, o değerde başka mal, TL, Dolar, Euro vesaire verebilir miyiz?
CEVAP
Once bu kelimelerin, alışveriş ilmindeki manasını bilmek gerekir.

Mebi: Satılan maldır. Mebi tayin edilir ve tayin edilince, teayyun eder.
Semen: Mebi’e karşılık verilmesi lazım olan mala, bedele, paraya semen denir.
Tayin etmek: Soz kesilirken bu malın ayn olması demektir.
Teayyun etmek: Soz kesilirken tayin edilince, ayn olarak kalmak, deyn haline donmemek demektir. Teayyun eden malın kendisini vermek lazımdır. Benzerini, hatta daha iyisini alması icin muşteriyi zorlayamaz. Teayyun etmeyen mal helak olursa, bunun yerine, cinsi, miktarı ve vasfı aynı olan, benzeri verilebilir.
Ayn: Belli bir mal demektir. Bir ev, bir at, bir sandalye gibi kıyemî olur veya yumurta gibi misli olan mal demektir.
Deyn: Alışverişte hazır olmayıp ayrı olarak, bulunduğu yeri bildirilmeyen her turlu mala ve hazır ise de, ayrı olarak gosterilmeyen kıyemî mal parcasına denir.
Mislî mal: Carşıda aynı vasıflarda benzeri bulunan mal olup, fiyatları başka olmaz. Ağırlıkla, hacimle ve uzunlukla olculenlerden fabrikada, tezgÂhta yapılan şeyler ve sayı ile olculenlerden aynı buyuklukte olanlar boyledir. Aynı buyuklukte karpuz, yumurta mislî maldır.
Kıyemî mal: Misli olmayan mal, carşıda benzeri bulunmayan, bulunsa da fiyatları farklı olan maldır. Ev, elde dokunmuş halı ve elbise kıyemî maldır.

Şimdi suali cevaplandıralım:
O kısmın başında, (Semen, para tayin edilince, sahih olan sozleşmelerde teayyun etmez. Yani soz kesilirken tayin edileni vermek lazım değildir) deniyor. Burada, teayyun etmez demenin ne demek olduğu acıklanıyor. (Teayyun etmez demek, tayin edileni vermek şart değildir demektir) deniyor. Yani misli, benzeri de verilebilir demektir.

(Mehirde, nezirde ve vekil yapmakta teayyun etmez) deniyor. Teayyun etmez demek, sozleşilenin aynısı vermek, aynısını yapmak şart değildir demektir. Aynı değerde TL veya başka mal da verilebilir. İmkÂn varsa aynısını vermek iyi olur.

Bunun gibi, insan, bir koyun adasa, istediği koyunu kesebilir. Birini bir işe vekil yapsa, illa o işi ona yaptırması gerekmez, başka birini de vekil edebilir.

Oduncte bile, alacaklı kabul ederse, yerine başka bir mal verilebilir.

Emanette ise, tayin edilen teayyun etmiş olur. Yani cep telefonu emanet edilmişse, aynısını vermek gerekir.
__________________