Kitabda yazar XIX əsrin sonlarından başlayaraq XX əsrin birinci yarısına qədər davam edən Qafqaz turkləri aydınlarının axtarışlarını, şəkilləndirməyə calışdıqları milli, dini və modern dunyagoruşlərini incələmişdir. Yazarın olaylara yanaşma tərzi bu gunə qədər oxuduğumuz dəyərləndirmələrdən fərqlənməkdədir. Yazar modern fəlsəfə verilərindən yararlanaraq Qafqaz turkləri aydınlarının əsərlərindəki axtarışları ayrıntıları ilə araşdırmışdır. Aydınların ağlında dolaşan tarixi suallar və bu suallara verilən cavablar incələnmişdir.
Mən bir zaman oz-ozumdən uzaqdım,
Dun bir işıq gordum ruhuma taxdım.
Butun əski tanrıları buraxdım,
İndi artıq bir Tanrım var-gozəllik.
*
Butun əski tanrılara darıldım,
Həp məcazi sevgilərdən yoruldum,
Bir həqiqət gordum, ona vuruldum,
Dunyada bir şuarım var-gozəllik.
*
Oxşa məni, yeni Tanrım, sevindir,
Artıq qəlbim, ruhum, duyqum sənindir,
Cıx konlumdən əski dunya sonundur,
Cunku artıq bir Tanrım var-gozəllik.
